Zmiany nowotworowe wątroby są dość częstymi zmianami, przy czym najczęstszymi złośliwymi nowotworami wątroby są guzy przerzutowe, zaś pierwotne nowotwory wątroby występują około 30 razy rzadziej.
Pierwotne nowotwory wątroby - podział
Podział pierwotnych nowotworów wątroby obejmuje:
- pierwotnego raka wątrobowokomórkowego (HCC),
- raka z przewodów żółciowych węwnątrzwątrobowych,
- raka płodowego,
- mięsaka naczyniowego.
Najczęstszą postacią, występującą w około 90% pierwotnych nowotworów wątroby, jest HCC. Pod względem częstotliwości zachorowań pierwotny rak wątroby (Hepatocellular carcinoma, HCC) znajduje się na piątym miejscu i występuje trzykrotnie częściej u mężczyzn.
Zobacz wideo: Czy każdy nowotwór powoduje ból?
Reklama
Rak wątrobowokomórkowy - przyczyny
Czynniki zwiększające szanse na przemianę nowotworową to przewlekłe procesy przebiegające z regeneracją, w tym przewlekłe procesy zapalne obejmujące przemiany od martwicy po regenerację. Takie przewlekłe procesy zwiększają ryzyko wystąpienia oraz akumulacji nowych zmian (mutacji) w komórkach wątroby. W około 80% przypadkach HCC poprzedzone jest marskością wątroby.
Podstawowym czynnikiem etiologicznym w rozwoju HCC jest przewlekłe zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu C, B lub B+D (nakadzenie lub równoczesna infekcja obydwoma rodzajami wirusa). Rzadsze przyczyny to narażenie na mykotoksyny (toksyny pochodzące od grzybów) – aflatoksynę produkowaną przez pleśń Aspergillus flavus i nadużywanie alkoholu. Działanie alkoholu związane jest z marskością wątroby, która jest czynnikiem rozwoju HCC. Równoczesne działanie kilku czynników (np. przewlekłe HBV i nadużywanie alkoholu) zwiększa ryzyko rozwoju przemiany nowotworowej. Najważniejszym czynnikiem etiologicznym jest przewlekłe wirusowe zapalnie wątroby w przebiegu infekcji HBV i/ lub HCV.
Czynnikami sprzyjającymi rozwojowi przewlekłego wirusowego zapalenia wątroby, wspólnie dla HBV i HCV, są:
- zakażenie okołoporodowe lub we wczesnym dzieciństwie,
- płeć męska,
- starszy wiek,
- immunosupresja i łagodny przebieg ostrego zapalenia.
Kryteria: czas trwania infekcji powyżej sześciu miesięcy oraz zmiany o typie martwicy i włóknienia w obrazie patomorfologicznym. W zakażeniach HCV nawet u 85% pacjentów rozwija się przewlekłe zapalenie wątroby, zaś w HBV odsetek ten wynosi 10-15% w populacji dorosłych, w przypadku zakażeń okołoporodowych wzrasta do 90-95% .
Średni czas rozwoju HCC w przebiegu przewlekłego zapalenia HCV wynosi 23 lata. W komórkach nowotworowych obecny jest HCV RNA. W przewlekłej infekcji HBV genom wirusowy integruje się z materiałem genetycznym komórek wątroby.
Jednostki chorobowe predysponujące do rozwoju HCC to:
- hemochromatoza pierwotna,
- niedobór α1 antytrypsyny,
- stanu silnego upośledzenia odporności po przeszczepach,
- pierwotna marskość żółciowa (u mężczyzn),
- pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych,
- choroba Wilsona.
Hemochromatoza pierwotna (wrodzona) jest chorobą rozwijającą się wtórnie do mutacji genetycznej i polega na zwiększonym wchłanianiu żelaza w jelicie cienkim, powodując jego zwiększone gromadzenie w wątrobie, trzustce, sercu i innych tkankach.
Choroba Wilsona to zespół objawów wątrobowych, neurologicznych i psychiatrycznych, występujących wtórnie do zaburzeń metabolizmu miedzi, co powoduje akumulację tego pierwiastka w wątrobie, mózgu, nerkach.
Pierwotna marskość żółciowa (Primary biliary cirrhosis, PBC) jest autoimmunologicznym zapaleniem wątroby, w przebiegu którego dochodzi do zapalenia drobnych dróg żółciowych. HCC rozwija się na podłożu marskości wątroby, wikłającej PBC.
Zobacz wideo: Znaczenie odpowiedniego żywienia
Żywienie jest ważne dla osób zdrowych, ale jeszcze ważniejsze dla chorych - mówi dietetyk Ewalina Bancerz-Poźniak.
Reklama
Rak wątrobowokomórkowy - objawy
U większości chorych na pierwotnego raka wątroby wcześniej występują objawy przewlekłego uszkodzenia wątroby. Zaawansowane zmiany w przebiegu HCC to:
- postępujące wyniszczenie organizmu,
- bóle brzucha,
- uczucie pełności,
- dyskomfort w nadbrzuszu,
- żółtaczka,
- gorączka,
- powiększanie się obwodu brzucha (wtórnie do wodobrzusza),
- objawy krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego (m.in. fusowate (rzadziej krwiste)
- wymioty,
- smoliste stolce,
- osłabienie.
Reklama
Rak wątrobowokomórkowy - diagnostyka
Leczeniem zajmuje się chirurg oraz onkolog. W przypadku każdej ciężkiej choroby, w tym choroby nowotworowej, pomocna jest także konsultacja psychologa, ale najczęściej pierwszym lekarzem, do którego chory się zgłasza jest lekarz rodzinny czy internista, który musi odpowiednio pokierować pacjenta (zaplanować badania, konsultacje, skierować do specjalisty).
Podstawą wizyty u lekarza jest dobrze i dokładnie zebrany wywiad oraz badanie fizykalne. Najważniejsze w przypadku podejrzenia nowotworu jest określenie:
- czasu pojawienia się dolegliwości,
- czy wcześniej też były podobne problemy,
- jaka jest wcześniejsza historia medyczna pacjenta,
- z jakiego powodu aktualnie się leczy.
Ważne jest także ustalenie, czy w rodzinie pacjenta występowała wcześniej choroba nowotworowa wątroby.
Konieczne jest określenie charakteru bólu:
- od kiedy boli,
- gdzie boli,
- jak boli (czy jest to ból stały, piekący, rwący, kłujący, kolkowy),
- co zmniejsza i nasila ból,
- gdzie promieniuje ból,
- czy cały czas boli w tym samym miejscu, czy też w czasie ból zmienia lokalizację,
- narastanie obwodu brzucha (od kiedy, jak dużo),
- pojawianie się obrzęków.
Lekarz zadaje także pytanie o dolegliwości ze strony innych narządów oraz inne niepokojące symptomy, jak np.
- osłabienie,
- utratę masy ciała (mniej więcej od kiedy następuje, ile kg),
- obecność objawów krwawienia z przewodu pokarmowego: wymiotów, w tym wymiotów z domieszką świeżej krwi lub „fusów od kawy”, smolistych (czarnych jak smoła, ciągnących się) stolców.
W badaniu fizykalnym lekarz określa ogólny stan chorego oraz obecne odchylenia, jak np. bolesność podczas badania w jamie brzusznej czy obecność patologicznych objawów. W przypadku objawów krwawienia z przewodu pokarmowego konieczne jest badanie per rectum (badanie przez odbyt, popularnie nazywane badaniem kiszki stolcowej).
Reklama
Rak wątrobowokomórkowy - badania
Markerem nowotworu jest alfa fetoproteina (AFP), której poziom wzrasta m.in. w pierwotnym raku wątroby.
Z badań obrazowych zastosowanie znajdują ultrasonografia (USG) jamy brzusznej, która pozwala uwidocznić zmiany. Tomografia komputerowa (KT) także uwidacznia zmiany, a podanie środka kontrastującego określa unaczynienie zmiany i jej możliwe pochodzenie.
Według podręcznika interny pod redakcją profesora Szczeklika biopsja zmiany nie jest konieczna do postawienia rozpoznania HCC, ze względu na szereg innych specyficznych wyników badań.
Jako skrining w przebiegu przewlekłego zapalenia wątroby, w związku z ryzykiem rozwoju HCC – konieczne są kontrolne badania AFP i ultrasonograficzne jamy brzusznej. W jednostkach chorobowych predysponujących do rozwoju HCC, w szczególności przy występującej marskości wątroby, konieczna jest szeroko pojęta czujność onkologiczna.
Reklama
Rak wątrobowokomórkowy - leczenie
Leczenie HCC obejmuje następujące działania chirurgiczne:
- usunięcie zmiany wraz z marginesem zdrowej tkanki,
- przeszczepienie wątroby.
W niektórych przypadkach stosuje się inne metody zmniejszenia masy guza: użycie wysokich lub niskich temperatur czy niszczenie guza poprzez wstrzyknięcie alkoholu czy chemioterapeutyku.
Opieka po zabiegu chirurgicznym obejmuje:
- systematyczne kontrole w celu wychwycenia wznowy nowotworu (powtarzane usg jamy brzusznej, tomografia jamy brzusznej, rtg klatki piersiowej, określanie poziomu markerów nowotworowych),
- kontrola wydolności wątroby,
- w przypadku przeszczepu wątroby – systematyczne zażywanie leków immunosupresyjnych zapobiegających odrzucenie „nowego” organu.
Konieczne jest:
- dbanie o prawidłowe odżywienie,
- dostarczanie odpowiedniej ilości składników pokarmowych,
- witaminy B12,
- enzymów trawiennych.
Decyzja o wyborze metody leczenia zależy od wielkości zmiany, obecności przerzutów, stanu ogólnego pacjenta czy poziomu wskaźników uszkodzenia wątroby, jak m.in. albuminy, bilirubina.
.png)
