Wnętrostwo, czyli niezstąpienie jednego lub obu jąder do moszny to wrodzony stan, w którym proces zstępowania jąder nie doprowadza do jego umiejscowienia się w mosznie. Dzieje się to nie wcześniej niż w 7. miesiącu życia płodowego i zwykle przebiega do końca pierwszego roku życia.
Jednak brak jednego lub obu jąder stwierdza się u 30% wcześniaków, 3% noworodków, 1% w wieku do 3. miesięcy i 0,75-1% w wieku 1 roku. Potem zwykle jądra nie zstępują już samoistnie.
Jądra - jakie mają funkcje?
Jądra są męskimi narządami rozrodczymi, które znajdują się w mosznie, czyli skórno-powięziowym worku, wywodzącym się ze ściany brzucha. Jądra są położone niejako poza obrębem ciała, zawieszone na powrózku nasiennym w worku mosznowym.
Jest to spowodowane faktem, że spermatogeneza, czyli wytwarzanie plemników zachodzi najefektywniej w temperaturze o ok. 2 st. Celsjusza niższej niż panująca wewnątrz ciała. Zwykle lewe jądro wisi niżej od prawego. Spowodowane jest to głównie różnicą w unaczynieniu jąder po prawej i lewej stronie.
Jądra są męskim odpowiednikiem jajników i pełnią funkcje rozrodcze (produkcja plemników) i endokrynne, czyli hormonalne - jądra produkują m.in. męski hormon rozrodczy - testosteron, kluczowy dla rozwinięcia się męskich cech płciowych oraz procesu spermatogenezy.
Reklama
Wnętrostwo - przyczyny
Niewątpliwie na rozwój powyższych patologii wpływ ma uszkodzenie struktury jądra przez wyższą od optymalnej dla procesu spermatogenezy temperaturę panującą np. w kanale pachwinowym lub w jamie brzusznej.
Ponieważ obserwuje się rodzinne występowanie wnętrostwa, czynnikiem ryzyka jest wcześniejsze występowanie wnętrostwa u krewnego.
Do zaburzeń zstępowania jąder może dochodzić na drodze mechanicznej, co związane może być z:
- jądrowodem,
- kanałem pachwinowym (niedrożność, przepuklina),
- zbyt krótkimi naczyniami powrózka nasiennego.
Do przyczyn hormonalnych należą:
- zaburzenia czynności hormonalnej jąder i najądrzy,
- niewrażliwość na androgeny,
- zaburzenia czynności osi podwzgórze-przysadka-narządy płciowe.
Reklama
Zstępowanie jąder - co to jest?
Zstępowanie jąder to dość skomplikowany i wieloczynnikowy proces, nie w pełni jeszcze wyjaśniony. Ma on na celu doprowadzenie jąder z okolicy tylnej ściany jamy brzusznej (w okolicy lędźwiowej) poprzez kanały pachwinowe (czyli kanały przebijające ścianę brzucha w okolicy pachwin utworzone przez mięśnie ściany brzucha) do moszny, w której jądro ma optymalne warunki dla pełnienia swoich funkcji. Bardzo ważną rolę w tym procesie odgrywa obecność struktury tkankowej zwanej jądrowodem, która niejako „prowadzi” jądro do moszny oraz właściwa czynność hormonalna, od której zależy prawidłowy przebieg tego procesu.
Dzieje się to nie wcześniej niż w 7. miesiącu życia płodowego i zwykle przebiega do końca pierwszego roku życia. Jednak brak jednego lub obu jąder stwierdza się u 30% wcześniaków, 3% noworodków, 1% w wieku do 3. miesięcy i 0,75-1% w wieku 1 roku. Potem zwykle jądra nie zstępują już samoistnie. Wnętrostwo, czyli niezstąpienie jednego lub obu jąder do moszny to wrodzony stan, w którym proces zstępowania jąder nie doprowadza do jego umiejscowienia się w mosznie.
- Czytaj: Pierwsze trzy miesiące z życia dziecka
Reklama
Wnętrostwo - rodzaje
Wyróżnia się:
- wnętrostwo prawdziwe - jądra nie daje się sprowadzić się do moszny (jądro znajduje się w kanale pachwinowym lub w jamie brzusznej);
- wnętrostwo rzekome - jądro udaje się sprowadzić do moszny okresowo;
- ektopię (przemieszczenie) jądra - jądro położone jest poza prawidłową drogą zstępowania jądra.
Czasem wnętrostwu towarzyszy przepuklina pachwinowa (u 25%). Jeśli obustronnemu wnętrostwu towarzyszy spodziectwo, istnieje pewne ryzyko obojnactwa, zespołu androgenitalnego lub zespołu niewrażliwości na androgeny.
Reklama
Wnętrostwo - powikłania
Niezstąpienie jądra lub jąder jest bardzo istotne ze względu na:
- 35-krotnie większe ryzyko powstawania zmian nowotworowych (ryzyko w obu jądrach, nawet jeśli wada dotyczy jednej strony) w porównaniu z mężczyznami bez wnętrostwa;
- ryzyko obniżenia płodności i niepłodności, bez względu na to, czy jedno, czy oba jądra są niezstąpione.
Reklama
Wnętrostwo - diagnostyka
W czasie badania fizykalnego brak jest jednego lub obu jąder. Moszna po stronie niezstąpionego jądra może być niewłaściwie rozwinięta. Wnętrostwo nie powoduje występowania bólu, dlatego ważne jest, aby lekarz badał mosznę dziecka, zwłaszcza w pierwszym roku życia.
Brak jądra lub jąder w worku mosznowym zostaje stwierdzony w czasie badania po urodzeniu. W późniejszym okresie nieobecność jądra zauważają zwykle rodzice lub lekarz w czasie badań okresowych. Do lekarza (chirurga dziecięcego lub urologa) należy się udać, jeśli jądra nie zstąpią samoistnie w ciągu kilku pierwszych miesięcy życia, a szczególnie pilnie w sytuacji, kiedy jądro/a są nieobecne w mosznie u starszych chłopców. Jest to niezwykle istotne ze względu na fakt znacznie większego ryzyka nowotworu złośliwego jądra oraz niepłodności.
Wizyta u lekarza ma na celu określenie sposobu postępowania (hormonoterapia, zabieg operacyjny). Leczenie najlepiej rozpocząć przed ukończeniem 2. roku życia, gdyż im później wykonany zostanie zabieg, tym większe ryzyko nowotworu i niepłodności. Lekarz przeprowadzi badanie (w pozycji stojącej, siedzącej i leżacej, jeśli wiek pacjenta na to pozwala), aby określić, czy jądro jest badalne, czy też nie. Większość (ok. 80%) niezstąpionych jąder jest dostępna w badaniu fizykalnym.
W dalszej kolejności, jeśli będzie to potrzebne, wykonane zostaną badania potwierdzające rozpoznanie - np.:
- USG,
- tomografia komputerowa (TK lub CT),
- tomografia rezonansu magnetycznego (MRI).
Reklama
Wnętrostwo a ryzyko nowotworu złośliwego jądra
Wnętrostwo znacznie zwiększa ryzyko wystąpienia nowotworu złośliwego jądra, przy czym zmiany nowotworowe mogą wystąpić w obydwu jądrach lub w jednym - niezstąpionym lub przeciwległym do niezstąpionego. Sugeruje to, iż istnieje związek pomiędzy wnętrostwem a uszkodzeniem rozwojowym jąder bez względu na ich położenie. Równocześnie wskazuje to na istotny wpływ czynników hormonalnych. Istnieje też znacznie zwiększone ryzyko niepłodności, związane z wyżej wspomnianymi wadami rozwojowymi.
Wnętrostwo - zapobieganie
Wnętrostwu nie można zapobiegać, można jednak zapobiegać powikłaniom - niepłodności i nowotworom. Najważniejsze jest samo przeprowadzenie leczenia, gdyż sprowadzenie jądra do moszny może uchronić przed niepłodnością. Samobadanie jąder i konsultacje lekarskie mogą przyczynić się do wczesnego wykrycia ewentualnego nowotworu złośliwego.
Wnętrostwo - badania
Rozpoznanie stawiane jest na podstawie:
- badania fizykalnego,
- badań obrazowych takich jak ultrasonografia (USG), tomografia komputerowa (TK) lub tomografia rezonansu magnetycznego (MRI).
Czasami, jeśli oba jądra nie są obecne w mosznie i nie są badalne, aby sprawdzić czy są w ogóle wykształcone, wykonuje się test stymulacji ludzką gonadotropiną kosmówkową, w wyniku którego, jeśli jądra są obecne, wzrasta poziom testosteronu. To badanie może wymagać hospitalizacji.
Wnętrostwo - leczenie
Leczenie wnętrostwa polega na stosowaniu hormonoterapii lub (zdecydowanie częściej) wykonaniu zabiegu chirurgicznego sprowadzenia jądra do moszny. Czasem, dla określenia położenia niewyczuwalnego w badaniu fizykalnym jądra stosuje się laparoskopię.
Leczenie hormonalne polega na podawaniu gonadotropiny kosmówkowej lub hormonu uwalniającego LH. Powodzenie uzyskuje się w około 20% przypadków, jednak uzależnione jest to od położenia jądra przed podjęciem leczenia. Leczenie korzystnie wpływa na rozwój jądra pobudzając jego funkcje. Leczenie chirurgiczne polega na odnalezieniu i, jeśli to możliwe, sprowadzeniu jądra do moszny. Zabieg kończy się zwykle powodzeniem.
Leczenie powinno być przeprowadzone przed upływem 2. roku życia ze względu na znacznie bardziej zaawansowane zmiany patologiczne w jądrze obserwowane po tym okresie. Należy zawsze starać się sprowadzić jądro do worka mosznowego ze względu na ryzyko rozwoju nowotworu - jądro w mosznie jest łatwe do zbadania i możliwe jest szybkie wychwycenie niepokojących zmian. Ważne są również względy psychologiczne oraz estetyczne - brak jednego jądra może powodować kompleksy.
Wnętrostwo - kiedy leczenie jest nieskuteczne?
Zdarza się jednak, że nie udaje się sprowadzić jądra do moszny i może ono zostać usunięte. Dzieje się tak, gdy:
- niezstąpione jądro położone jest w jamie brzusznej,
- jądro jest niezstąpione po okresie pokwitania,
- jądro jest hipoplastyczne („niedorozwinięte”).
Wnętrostwo - ankieta
1.Jądro to:
a/narząd produkujący testosteron
b/narząd produkujący plemniki
c/ obydwie odp są prawidłowe
2.Nieprawdą jest, że:
a/Jądra rozwijają się w obrębie jamy brzusznej
b/Zstępowanie jąder zawsze występuje w życiu płodowym
c/Jądra zstępują do moszny przez kanał pachwinowy
3.Niezstąpienie jądra do moszny to:
a/orchidopeksja
b/wnętrostwo
c/orchiektomia
4.Wnętrostwo wiąże się:
a/Ze zmniejszonym ryzykiem nowotworu jąder
b/Z pewnością co do rozwoju nowotworu jąder
c/Ze znacznie podniesionym ryzykiem rozwoju nowotworu jąder
5.Mężczyźni, u których występowało lub występuje wnętrostwo:
a/Są bardziej narażeni na występowanie niepłodności
b/ Są zawsze bezpłodni
c/Nie powinni mieć dzieci
6.Wnętrostwo można leczyć:
a/chirurgicznie
b/hormonalnie
c/obydwie odpowiedzi są prawidłowe
