Wrzód miękki, zwany też wenerycznym, jest zakaźną chorobą przenoszoną drogą płciową, powodowaną przez bakterie - pałeczki Ducreya (Haemophilus ducreyi). Najczęściej chorują ludzie młodzi, w wieku około 30 lat, częściej mężczyźni niż kobiety (w zależności od rejonu geograficznego, stosunek zachorowań wynosi między 3:1 a nawet 25:1).
Reklama
Wrzód miękki - zachorowalność
Choroba dotyczy głównie krajów rozwijających się oraz osób utrzymujących się z prostytucji. W krajach rozwiniętych choroba należy do rzadkości i dotyczy w dużej mierze osób powracających z rejonów o endemicznym występowaniu choroby i prowadzących rozwiązły tryb życia. Zwiększenie liczby zachorowań ma zwykle związek z korzystaniem z agencji oferujących usługi seksualne (jak np. w Stanach Zjednoczonych w latach osiemdziesiątych). Zauważono również, iż częstość występowania wrzodu miękkiego jest wysokie w rejonach częstego występowania wirusa HIV. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) na wrzód miękki zapada rocznie około 6 milionów osób na całym świecie.
Reklama
Wrzód miękki - przyczyny
Przyczyną choroby jest infekcja pałeczką Ducreya (Haemophilus ducreyi), Gram-ujemną bakterią wnikającą do organizmu zwykle poprzez małe uszkodzenia skóry w okolicy narządów płciowych. Zakażenie następuje w czasie stosunku płciowego z inną osobą zakażoną.
Po wniknięciu do organizmu poprzez uszkodzoną skórę bakteria powoduje rekrutację w miejsce zakażenia komórek stanu zapalnego. Pałeczki Ducreya wydzielają toksynę powodująca śmierć komórek, co skutkuje pojawieniem się bolesnego owrzodzenia w okolicy wniknięcia bakterii. Infekcja Haemophilus ducreyi prowadzi także do zwiększenia liczby receptorów na niektórych komórkach układu odpornościowego, które są również receptorami dla wirusa HIV. Powoduje to większą podatność na zakażenie wirusem HIV osób chorych na wrzód miękki niż w reszcie populacji.
Reklama
Wrzód miękki - czynniki ryzyka
Czynnikami ryzyka zachorowania na wrzód miękki są:
- ryzykowne kontakty seksualne,
- seks przygodny,
- wielu partnerów seksualnych,
- kontakty płciowe bez prezerwatywy,
- stosunek z osobami, co do których istnieje poważne podejrzenie iż mogą być nosicielami drobnoustrojów powodujących choroby weneryczne (prostytutki).
Do czynników ryzyka należy także brak higieny osobistej. Według przeprowadzonych badań, higiena narządów płciowych z użyciem wody i myła kilka godzin po ekspozycji na czynnik zakaźny znacząco zmniejszała liczbę zachorowań.
Reklama
Wrzód miękki - objawy
Objawy wrzodu miękkiego mogą być miejscowe i ogólne. Choroba rozwija się bezobjawowo w ciągu jednego do dwóch tygodni.
Na skórze w rejonie wniknięcia bakterii tworzą się:
- grudki,
- krostki,
- pęcherze.
Zmiany te w krótkim czasie (2-3 dni) przekształcają się w owrzodzenie. Jest ono:
- płytkie,
- owalnego kształtu,
- ma dosyć odgraniczone, nieregularne brzegi.
Brzegi owrzodzenia mogą być otoczone czerwonawą obwódką. Wrzody te są dosyć bolesne.
Chorzy mogą skarżyć się ponadto na:
- dolegliwości podczas oddawania moczu,
- ból podczas stosunku płciowego,
- podniesienie temperatury ciała,
- ogólne osłabienie,
- kobiety mogą zauważyć sącząca się z pochwy wydzielinę (upławy).
Reklama
Wrzód miękki - lokalizacja
U przeszło połowy chorych mężczyzn dochodzi do wytworzenia pojedynczego owrzodzenia, u kobiet jest ich zazwyczaj kilka.
Najczęstszymi lokalizacjami zmian u mężczyzn są:
- napletek prącia,
- żołądź,
- ujście cewki moczowej oraz moszna.
W przypadku kobiet owrzodzenia lokalizują się głównie na wargach sromowych większych. Możliwe jest powstanie tzw. „wrzodów całujących”, tzn. wrzodów położonych naprzeciw siebie na przeciwnych wargach sromowych. Inne lokalizacje zmian, jak wargi sromowe mniejsze, przedsionek pochwy, okolice odbytu, lędźwi są mniej częste.
W literaturze opisywane były także zmiany występujące poza okolicą narządów płciowych, jak:
- wewnętrzne powierzchnie ud,
- piersi,
- palce,
lecz są one rzadko spotykane w praktyce klinicznej. W przypadku około połowy chorych dochodzi do powiększenia węzłów chłonnych zlokalizowanych w pachwinach, zwykle po jednej stronie. Powiększenie węzłów występuje częściej u mężczyzn. Chorobowo zmienione węzły chłonne mogą samoistnie pękać po przekształceni się w ropień (zbiornik ropy).
Reklama
Wrzód miękki a kiła pierwotna
Owrzodzenia w rejonie narządów płciowych mogą przypominać wczesne objawy innej choroby przenoszonej droga płciową – kiły pierwotnej. Istniej kilka cech, które mogą pomoc rozróżnić te dwie choroby. Zmiany w kile pierwotnej są na ogół bezbolesne w przeciwieństwie do wrzodu miękkiego. Ponadto, wrzodowi miękkiemu często towarzyszy ropna wydzielina, która raczej nie jest spotykana w przypadku kiły. Brzegi wrzodu miękkiego są z reguły miękkie w przeciwieństwie do zmian występujących w kile. Owrzodzenia kiłowe goją się zwykle w przeciągu 3-6 tygodni bez leczenia.
Reklama
Wrzód miękki - diagnostyka
W przypadku wymienionych wyżej objawów należy zgłosić się do lekarza w zakładzie podstawowej opieki zdrowotnej (POZ). Po ustaleniu wstępnego rozpoznania lekarz POZ najprawdopodobniej skieruje chorego do specjalisty dermatologa. Wizyta u dermatologa nie wymaga formalnego skierowania, dlatego też przy wystąpieniu objawów opisanych powyżej można od razu udać się do poradni dermatologicznej.
W trakcie wizyty należy poinformować lekarza o wystąpieniu ewentualnych czynników ryzyka (patrz niżej), gdyż jest to dosyć istotna informacja do postawienia rozpoznania. Lekarz może zaproponować takiej osobie również diagnostykę w kierunku wirusa HIV, gdyż czynniki ryzyka infekcji tymi drobnoustrojami są bardzo podobne, co więcej, infekcja pałeczką Ducreya sprawia organizm bardziej podatnym na infekcję wirusem HIV.
Do lekarza należy się zgłosić także w przypadku, gdy objawy wrzodu miękkiego występują u partnera seksualnego i odwrotnie - w przypadku stwierdzenia wrzodu miękkiego, do lekarza powinni się zgłosić także parter seksualny chorego.
Wrzód miękki - powikłania
Powikłania, jakie mogą wystąpić w przebiegu wrzodu miękkiego to:
- powstanie stulejki
- zapalenie żołędzi prącia,
- perforacja zropiałego węzła chłonnego,
- tworzenie się przetok.
Możliwe są także dysfunkcje seksualne wskutek powstawania blizn po owrzodzeniach.
Wrzód miękki - badania
Diagnostyka laboratoryjna Haemophilus ducreyi jest trudna i kosztowna. Stosowana niegdyś hodowla bakterii z pobranego od chorego materiału na pożywkach została obecnie wycofana z uwagi na małą czułość i swoistość. Metody serologiczne i PCR są drogie i zwykle ich dostępność jest bardzo ograniczona w rejonach świata, gdzie zachorowań jest najwięcej.
Diagnoza często stawiana jest na zasadzie wykluczenia. Rekomendacje Światowej Organizacji Zdrowia mówią, iż wrzód miękki można rozpoznać w przypadku stwierdzenia jednego lub kilku bolesnych owrzodzeń w rejonie narządów płciowych oraz wykluczeniu infekcji krętkiem kiły – Treponema pallidium (badaniem mikroskopowym w ciemnym polu) i wirusem opryszczki pospolitej (HSV).
Wrzód miękki - leczenie
Leczenie wrzodu miękkiego opiera się o podawanie antybiotyków.
Są to:
- azytromycyna,
- ceftriakson,
- ciprofloksacyna,
- spektinomycyna lub erytromycyna w odpowiednich dawkach.
W przypadku wczesnego wykrycia oraz prawidłowego leczenia, wrzód miękki jest całkowicie wyleczalny. Leczenie może przedłużać się w przypadku, gdy pacjent zgłosił się do lekarza w późnym stadium choroby lub gdy występują u niego zaburzenia prawidłowej funkcji układu odpornościowego (np. współwystępujące zakażenie wirusem HIV).
Wrzód miękki - zapobieganie
Z uwagi na to, iż wrzód miękki jest choroba przenoszoną drogą płciową, jedynym w 100% skutecznym sposobem zapobiegania jest abstynencja seksualna. Należy unikać tzw. przypadkowych, przygodnych kontaktów seksualnych, unikać współżycia płciowego z wieloma partnerami, podczas stosunku używać prezerwatywy.
Pacjenci chorzy na wrzód miękki powinni absolutnie powstrzymać się od kontaktów seksualnych do chwili wyzdrowienia. W zapobieganiu bardzo ważna jest edukacja zdrowotna, w której kładzie się nacisk na zasady bezpieczeństwa kontaktów seksualnych.
