Zawał serca - przyczyny, objawy, ekg, pierwsza pomoc

Zawał serca rozwija się w wyniku nagłego zaburzenia równowagi między zapotrzebowaniem na tlen a jego podażą, co prowadzi do ostrego niedotlenienia i martwicy mięśnia sercowego. Bezpośrednią przyczyną zawału jest najczęściej zamknięcie tętnicy wieńcowej przez zakrzep, powstający na podłożu pękniętej blaszki miażdżycowej.

Tętnice wieńcowe odpowiadają za prawidłowe ukrwienie mięśnia sercowego. Naczynia te są równocześnie częstym miejscem występowania zmian miażdżycowych, szczególnie u osób predysponowanych. Czynniki sprzyjające rozwojowi miażdżycy (m.in. wiek > 40 lat, płeć męska, otyłość, siedzący tryb życia) są więc równocześnie czynnikami ryzyka zawału serca.

Zawał serca - przyczyny

Do zawału najczęściej dochodzi w godzinach porannych i przedpołudniowych; bezpośrednią przyczyną wyzwalającą może być gwałtowny wysiłek fizyczny lub stres, który poprzez różnorodne mechanizmy prowadzi do utraty stabilności blaszki miażdżycowej w tętnicy wieńcowej.

Pozostałe, znacznie rzadsze przyczyny zawału serca, to:

• inne niż miażdżyca patologiczne zmiany w obrębie naczyń wieńcowych – wady rozwojowe, zmiany pourazowe, zapalne, zatory w przebiegu posocznicy lub bakteryjnego zapalenia wsierdzia, zakrzepy związane z nadpłytkowością, nadkrzepliwością, czerwienicą prawdziwą;
• stany związane z niedostatecznym dostarczaniem tlenu w stosunku do zapotrzebowania, bez patologii w obrębie tętnic wieńcowych – zatrucie tlenkiem węgla, niewyrównana nadczynność tarczycy, niedokrwistość, niedomykalność zastawki aortalnej, kardiomiopatia przerostowa.

Zobacz wideo: Jak wygląda wizyta u kardiologa

Reklama

Zawał serca - czynniki ryzyka

Do czynników ryzyka zalicza się:

• Wiek – powyżej 45 lat u mężczyzn i 55 lat u kobiet.
• Płeć męska – mężczyźni 2-3 razy częściej niż kobiety chorują na chorobę niedokrwienną serca (ChNS), której jedną z postaci jest zawał serca.
• Obciążenie rodzinne – występowanie choroby niedokrwiennej serca u członków rodziny, zwłaszcza w młodym wieku.
• Przebyty zawał serca lub rozpoznana inna postać ChNS – wiąże się z dużym zagrożeniem chorobami sercowo-naczyniowymi, w tym zawałem serca. Ryzyko zgonu w ciągu 10 lat przekracza 5%.
• Nadciśnienie tętnicze – krew płynąca pod wysokim ciśnieniem uszkadza ścianę naczyń, w tym tętnic wieńcowych, sprzyjając tworzeniu się i pękaniu blaszek miażdżycowych.
• Cukrzyca – ryzyko wystąpienia pierwszego zawału u osoby z cukrzycą jest takie samo, jak wystąpienie kolejnego zawału u osoby po przebytym zawale, ale bez cukrzycy.
• Zaburzenia lipidowe – podwyższone stężenie cholesterolu całkowitego, frakcji LDL, trójglicerydów oraz obniżenie stężenia frakcji HDL sprzyja rozwojowi miażdżycy.
• Nieprawidłowa dieta – spożywanie dużych ilości tłuszczów zwierzęcych niekorzystnie wpływa na profil lipidowy; dosalanie potraw podnosi ciśnienie tętnicze; nadmiar cukrów prostych sprzyja otyłości brzusznej i cukrzycy.
• Otyłość – jest czynnikiem ryzyka nadciśnienia tętniczego, cukrzycy i miażdżycy, przez co sprzyja wystąpieniu zawału serca.
• Palenie papierosów – poprzez wiele mechanizmów przyspiesza rozwój miażdżycy.
• Siedzący tryb życia – działa niekorzystnie na masę ciała, profil lipidowy, ciśnienie tętnicze i ryzyko rozwoju cukrzycy.

Reklama

Objawy zawału

Ból w klatce piersiowej – najbardziej charakterystyczny objaw zawału. Jest zwykle bardzo silny, o charakterze ucisku lub pieczenia, zlokalizowany za mostkiem, zwykle na większym obszarze (chorzy pokazują bolące miejsce całą dłonią, a nie pojedynczym palcem).

Ból może promieniować do:

• żuchwy,
• lewego barku i ramienia,
• nadbrzusza,
• okolicy międzyłopatkowej.

Zwykle trwa powyżej 20 minut i nie ustępuje w spoczynku ani po zażyciu nitrogliceryny. Jeśli po 5 minutach od przyjęcia jednej dawki nitrogliceryny pod język, ból wciąż się utrzymuje lub narasta, należy bezzwłocznie wezwać pogotowie ratunkowe.

Ponadto:

• osłabienie, zawroty głowy, omdlenie,
• bladość, poty, nudności, wymioty, kołatanie serca,
• duszność, kaszel z odkrztuszaniem krwistej wydzieliny, w skrajnych przypadkach objawy obrzęku płuc,
• stan podgorączkowy,
• silny lęk przed śmiercią.

Niewielki odsetek chorych może nie prezentować objawów bólowych (tzw. niemy zawał); dotyczy to zwłaszcza osób starszych i chorujących na cukrzycę. Czasem ból może mieć nietypowe umiejscowienie (np. ból nadbrzusza w zawale ściany dolnej).

Reklama

Zawał serca - jak do niego dochodzi?

Ponad 95% przypadków zawału serca rozwija się na podłożu zmian miażdżycowych w tętnicach wieńcowych. Pęknięcie blaszki miażdżycowej prowadzi do powstania zakrzepu, który zamyka światło naczynia i prowadzi do ostrego niedokrwienia. Pęknięciu blaszki sprzyjają gwałtowne wahania ciśnienia tętniczego, dlatego do zawału często dochodzi w następstwie stresu lub wysiłku fizycznego, a także w godzinach porannych, kiedy pobudzenie układu krążenia jest największe. Rano zwiększa się także aktywność płytek krwi, co ułatwia powstawanie zakrzepów.Zawał serca - przygotowanie do rozmowy z lekarzem

Pacjent, który podejrzewa u siebie zawał serca, powinien wezwać pogotowie ratunkowe. Leczenie prowadzone jest w oddziale intensywnej opieki kardiologicznej, a następnie w zwykłym oddziale kardiologicznym. Analiza poniższych pytań pomoże przygotować się do rozmowy z lekarzem zarówno osobom, które przebyły zawał serca, jak i tym, które są nim zagrożone ze względu na obecność czynników ryzyka.

Kiedy należy wezwać pogotowie ratunkowe?

Jeśli silny ból w klatce piersiowej o charakterze zawałowym nie ustępuje w ciągu 5 minut po zażyciu jednej dawki nitrogliceryny, należy wezwać pogotowie ratunkowe.

Czy zawał serca zawsze objawia się bólem?

15-20% pacjentów przechodzi zawał serca bez dolegliwości bólowych (tzw. niemy zawał). Czasem ból może mieć nietypowe umiejscowienie (np. ból w nadbrzuszu); osoby obarczone dużym ryzykiem zawału powinny zwrócić szczególną uwagę na te objawy.

Czy po zawale powinienem zaprzestać aktywności fizycznej?

Umiarkowany wysiłek fizyczny, uprawiany regularnie (spacery, jazda na rowerze, pływanie) działa korzystnie, hamując postęp miażdżycy, a tym samym zmniejszając ryzyko kolejnego zawału. Przeciwwskazany jest natomiast nagły wysiłek fizyczny o dużym nasileniu.

Czy przewlekłe przyjmowanie leków po przebytym zawale jest uciążliwe?

Większość leków stosowanych po zawale serca jest dobrze tolerowana przez pacjentów. Kwas acetylosalicylowy może nieznacznie zwiększać ryzyko krwawienia. Działaniem ubocznym inhibitorów konwertazy może być u niektórych osób kaszel, mogą być jednak wówczas zastąpione lekami z gruby brokerów receptora AT1, które są tego działania pozbawione. Najbardziej uciążliwe może się więc okazać pamiętanie o regularnym przyjmowaniu leków.

Dlaczego niektórzy pacjenci są leczeni za pomocą mechanicznego udrażniania tętnic wieńcowych, a inni metodami farmakologicznymi?

Wybór metody leczenia zależy od typu zawału, stanu klinicznego pacjenta, ryzyka zgonu oraz dostępności poszczególnych metod. Skuteczność ich stosowania zależy od indywidualnego przypadku. Lekarz opiekujący się chorym na zawał, kierując się odpowiednimi wytycznymi, wybiera optymalny sposób leczenia.

Czy ryzyko wystąpienia zawału jest dziedziczne?

Istnieje pewna rodzinna predyspozycja do występowania chorób układu krążenia, w szczególności, jeśli pojawiają się w młodszym wieku niż przeciętnie w populacji. Często związane jest to z dziedziczeniem skłonności do nadciśnienia, otyłości, cukrzycy lub miażdżycy. Osoby, u których występują choroby serca wśród krewnych, powinny zwrócić szczególną uwagę na prowadzenie zdrowego stylu życia.

W zawale serca dochodzi zarówno do uszkodzenia struktur tego narządu, jak i wynikających z tego skutków ogólnoustrojowych.

Reklama

Zawał serca - powikłania

:Zawał serca stanowi stan zagrożenia życia, szczególnie z powodu powikłań, tj.:

• zaburzeń rytmu,
• ostrej niewydolność serca,
• pęknięcia mięśnia sercowego.

30-50% chorych umiera przed dotarciem do szpitala; natomiast częstość zgonów w trakcie leczenia szpitalnego wynosi 6-8%; stąd tak ważne jest wczesne rozpoznanie objawów i wezwanie pogotowia ratunkowego. Częstość zawału serca jest duża – każdego roku w Polsce hospitalizowanych jest z tego powodu około 50 000 chorych.

Ostre niedokrwienie prowadzi do powstania martwicy mięśnia sercowego, która zaczyna się rozwijać już po 15-30 minutach od początku niedokrwienia. Obszar martwicy zależy od tego, która tętnica wieńcowa (lub jej odgałęzienie) została zamknięta przez zakrzep; wyróżniamy więc zawał przedniej, dolnej, tylnej lub bocznej ściany serca. Martwica może też obejmować całą grubość ściany serca (zawał pełnościenny) lub tylko jej część (zawał niepełnościenny), w zależności od stopnia zwężenia światła naczynia i czasu niedokrwienia. Martwiczo zmieniony mięsień sercowy nie jest w stanie się zregenerować i zostaje zamieniony w bliznę łącznotkankową – taki obszar wykazuje mniejszą kurczliwość, co upośledza całkowitą wydolność narządu.

Zniszczenie mięśnia sercowego prowadzić może również do poważnych powikłań zawału, takich jak:

• Pęknięcie mięśnia sercowego – może prowadzić do przedostania się krwi do worka osierdziowego lub niedomykalności zastawek serca; w obu przypadkach skutkiem jest ostra niewydolność mięśnia sercowego.
• Tętniak serca – patologiczne uwypuklenie i ścieńczenie ściany serca, pogarszające rokowanie w zawale aż sześciokrotnie.
• Zaburzenia rytmu serca – wskutek zniszczenia układu generującego bodźce, powodujące skurcze serca; mogą mieć różnorodny charakter, najgroźniejsze jest migotanie komór. Zaburzenia rytmu najczęściej pojawiają się w zawale ściany przedniej, są też najczęstszą przyczyną zgonów w przebiegu zawału serca.

Reklama

Zawał serca - skutki

Skutki ogólnoustrojowe:

• Duszność, krwioplucie – skutek zastoju krwi w krążeniu płucnym i przekrwienia płuc. Ponieważ krew płynąca z płuc do serca nie jest prawidłowo przepompowywana, dochodzi do wzrostu ciśnienia w naczyniach płucnych, przesączania krwi do pęcherzyków płucnych i rozwoju duszności.
• Ból – wynika z pobudzenia receptorów bólowych przez substancje wytwarzane przez mięsień sercowy w odpowiedzi na niedotlenienie.
• Osłabienie, zawroty głowy – wynikają z zaburzeń rytmu oraz spadku ciśnienia tętniczego, spowodowanego mniejszą kurczliwością serca, co prowadzi do niedotlenienia mózgu.
• Bladość, poty, wymioty – przyczyną tych objawów jest aktywacja układu adrenergicznego (współczulnego). Jest to część autonomicznego układu nerwowego, której napięcie wzrasta w sytuacjach stresowych dla organizmu.
• Stan podgorączkowy – reakcja zapalna organizmu na proces martwicy tkanek serca.

Reklama

Jak rozpoznać zawał?

Aby rozpoznać zawał serca, konieczne jest stwierdzenie podwyższonego stężenia biochemicznych markerów uszkodzenia mięśnia sercowego oraz spełnienie jednego z poniższych warunków:

• obecność typowego bólu zawałowego w klatce piersiowej,
• charakterystyczne zmiany w badaniu elektrokardiograficznym (EKG),
• typowe dla świeżej martwicy mięśnia sercowego zmiany w badaniach obrazowych (badanie echokardiograficzne).

Zawał serca - badania

Biochemiczne markery uszkodzenia mięśnia sercowego to białka, które w przypadku zmian niedokrwiennych uwalniane są z tkanek mięśnia do krwi. Najbardziej zalecane jest wykonanie oznaczenia troponiny T oraz troponiny I (TnT, TnI); zwykle oznacza się również stężenie mioglobiny oraz kinazy kreatyninowej (CK-MBmass). Poszczególne markery różnią się czasem, po którym pojawiają się we krwi oraz okresem utrzymywania się podwyższonego stężenia. Najszybciej we krwi pojawia się mioglobina, jednak nie jest ona swoista dla zawału serca; jej stężenie może wzrastać również w uszkodzeniu mięśni szkieletowych. Za najbardziej swoiste dla zawału serca uważane są troponiny.

Zawał serca - ekg

Badanie EKG pozwala na rozpoznanie zawału na podstawie obecności zmian charakterystycznych dla niedokrwienia. Typowym przykładem jest tzw. fala Pardeego, czyli wypukłe uniesienie odcinka ST. Analiza EKG pozwala na określenie, która część serca została objęta niedokrwieniem, co warunkuje dalsze postępowanie. Zapis EKG zmienia się wraz z czasem trwania zawału. Zdarza się, że EKG wykonane tuż po pojawieniu się dolegliwości bólowych nie wykazuje żadnych zmian, a dopiero kolejne badania powtarzane co kilka godzin potwierdzają zawał serca. Dlatego nie można wykluczyć zawału na podstawie braku cech niedokrwienia w pojedynczym badaniu EKG.

Badanie echokardiograficzne (echo serca) pozwala na ocenę kurczliwości mięśnia sercowego, która w zawale jest upośledzona. Za pomocą tego badania można rozpoznać również powikłania zawału w postaci:

• pęknięcia ściany serca,
• niedomykalności zastawek,
• obecności skrzepliny wewnątrz serca.

Echo serca jest przydatne szczególnie do stwierdzenia zawału prawej komory oraz tylnej ściany serca.

• Czytaj: Seks po zawale serca. Co radzi ekspert?

Zawał serca - leczenie przedszpitalne

Leczenie zawału serca można podzielić na przedszpitalne i szpitalne.

Leczenie przedszpitalne

Wdrożenie postępowania przedszpitalnego jest niezwykle istotne, gdyż pozwala na zmniejszenie rozległości zawału i jego następstw.

Obejmuje ono podanie następujących leków:

• Nitrogliceryna – zwykle pierwszą dawkę przyjmuje sam chory w momencie pojawienia się bólu; osoby z ChNS, które są szczególnie zagrożone zawałem serca, zwykle posiadają ten lek w domu. Nitroglicerynę przyjmuje się podjęzykowo w postaci tabletki lub dawki aerozolu.
• Tlen – podawany w karetce pogotowia ratunkowego; ma na celu zmniejszenie niedotlenienia zarówno mięśnia sercowego, jak i innych tkanek, do których w zawale dopływa zwykle mniej krwi w związku z obniżeniem ciśnienia.
• Morfina – jej działanie przeciwbólowe zmniejsza dyskomfort i lęk pacjenta; hamuje także pobudzenie układu współczulnego, aktywowanego bólem.
• Aspiryna, heparyna, klopidogrel – leki te mają na celu obniżenie krzepliwości krwi, co hamuje narastanie skrzepliny w tętnicach wieńcowych oraz zapobiega kolejnym zakrzepom.

Zawał serca - leczenie szpitalne

Leczenie szpitalne prowadzone jest w oddziale intensywnej opieki kardiologicznej; jeśli po 12-24 godzinach chory jest stabilny hemodynamicznie i nie odczuwa dolegliwości, leczenie można kontynuować w zwykłym oddziale. Wyróżnia się trzy strategie leczenia zawału serca: leczenie reperfuzyjne, fibrynolityczne i zachowawcze. Wybór metody leczenia zależy od typu zawału, stanu klinicznego pacjenta, ryzyka zgonu oraz dostępności poszczególnych metod.

Zawał serca - leczenie reperfuzyjne

Leczenie reperfuzyjne polega na mechanicznym udrożnieniu naczyń wieńcowych. Podstawowymi metodami są przezskórna angioplastyka wieńcowa (PTCA) oraz pomostowanie aortalno-wieńcowe (CABG, by-pass). PTCA polega na udrożnieniu tętnicy wieńcowej za pomocą balonu, wprowadzonego do naczyń serca przez tętnicę obwodową (najczęściej udową) na specjalnym cewniku. Jeśli efekt nie jest zadowalający, tętnicę można poszerzyć przez założenie stentu; jest to rodzaj metalowej siatki, która rozprężając się wewnątrz naczynia ma zapobiegać ponownemu zwężeniu. Stenty mogą być powlekane lekami, które zmniejszają prawdopodobieństwo nawrotu zwężenia w przyszłości. PTCA jest preferowaną metodą leczenia reperfuzyjnego.

CABG polega na wykonaniu przeszczepu naczyniowego z wykorzystaniem żyły odpiszczelowej lub tętnicy piersiowej wewnętrznej, za pomocą których tworzy się połączenie aorty z niedrożną tętnicą wieńcową za miejscem zwężenia. Dzięki temu krew omija niedrożny odcinek naczynia i dopływa do dalszych odgałęzień, odżywiając mięsień sercowy. CABG wykonywane jest metodą operacyjną, co wiąże się z większym ryzykiem niż przeprowadzenie PTCA. Stosowane jest w przypadkach dużych zwężeń, niekwalifikujących się do leczenia metodą PTCA.

Zawał serca - leczenie fibrynolityczne

Leczenie fibrynolityczne polega na dożylnym podaniu leków, które mają rozpuścić zakrzep, będący przyczyną zawału:

• streptokinaza,
• alteplaza,
• tenekteplaza.

Duże ryzyko wystąpienia krwotoku jest głównym przeciwwskazaniem do ich podania; krwawienia są równocześnie najczęstszym powikłaniem stosowania tych leków.

Zawał serca - leczenie zachowawcze

Leczenie zachowawcze obejmuje podawanie leków zapobiegających dalszemu niedokrwieniu mięśnia sercowego oraz stabilizujących blaszkę miażdżycową. Należy tu nitrogliceryna, β-blokery, blokery kanałów wapniowych, inhibitory konwertazy (ACEI), morfina oraz statyny. W tym schemacie leczenia stosowane są również leki hamujące krzepnięcie, tj. aspiryna, klopidogrel i heparyna.

Zawał serca - które leczenie wybrać?

Kryteria doboru sposobu leczenia

Podstawowym kryterium wyboru schematu terapeutycznego jest rodzaj zawału serca. Jeśli ostre niedokrwienie wywołało zmianę w EKG pod postacią uniesienia odcinka ST (zawał serca z uniesieniem odcinka ST – STEMI), najlepszą metodą leczenia jest leczenie reperfuzyjne, zwłaszcza jeśli jest ono szybko dostępne (do 2 godzin od kontaktu z lekarzem). Jeśli szybki dostęp do leczenia reperfuzyjnego jest niemożliwy (np. pracownia hemodynamiki, w której przeprowadza się zabiegi reperfuzyjne jest położona zbyt daleko), rozpoczyna się leczenie fibrynolityczne.

W przypadku zawału serca bez uniesienia odcinka ST w EKG (NSTEMI) o wyborze metody leczenia decyduje ocena ryzyka zgonu pacjenta, dokonana przez lekarza za pomocą odpowiedniej skali. Jeśli ryzyko jest duże lub średnie, należy wykonać badanie koronarograficzne, czyli podać środek kontrastowy do naczyń wieńcowych i zobrazować ich przebieg przy pomocy promieni rentgenowskich. Pozwala to na ocenę stopnia zwężenia naczyń tętniczych i ustalenie czy leczenie reperfuzyjne jest konieczne. Jeśli ryzyko zgonu jest małe, chorego można leczyć zachowawczo, a koronarografię wykonać w późniejszym terminie, w zależności od stanu pacjenta. W NSTEMI leczenie fibrynolityczne jest przeciwwskazane.

Jeśli stan chorego na zawał typu STEMI ustabilizuje się, w ciągu 12-24 godzin może opuścić łóżko celem skorzystania z przyłóżkowej toalety. W 2-3. dobie może zacząć siadać w fotelu i wykonywać bierne ćwiczenia, w 4-5. dobie można dołączyć ćwiczenia czynne. Od 6. doby chory może rozpocząć spacery.

Zawał serca - próba wysiłkowa

Zwykle jeszcze przed wypisaniem ze szpitala przeprowadzana jest próba wysiłkowa, która ma na celu ocenę skuteczności leczenia. Wyniki tej próby pozwalają sprawdzić tolerancję pacjenta na wysiłek, co jest przydatne w planowaniu rehabilitacji oraz ustaleniu, jaka jest zdolność chorego do wykonywania codziennych czynności domowych. Jeśli podczas próby pojawią się cechy odwracalnego niedokrwienia, konieczne może być wykonanie koronarografii aby sprawdzić, czy nie ma konieczności wykonania kolejnej interwencji reperfuzyjnej.

Zawał serca - zalecenia

1. Dieta – powinna być oparta głównie na produktach zbożowych. Codziennie należy spożywać nabiał niskotłuszczowy w postaci jogurtu, kefiru lub chudego mleka, jeść dużo warzyw i owoców. Zaleca się także spożywanie ryb, szczególnie morskich, roślin strączkowych oraz chudego mięsa. Spożycie tłuszczów zwierzęcych w postaci czerwonego mięsa oraz jaj powinno zostać ograniczone. Należy unikać słodyczy, słodzenia napojów, dosalania potraw, spożywania dużych ilości alkoholu.
2. Zaprzestanie palenia tytoniu.
3. Regularny wysiłek fizyczny – już 30 minut umiarkowanego wysiłku fizycznego zmniejsza ryzyko zawału serca. Zaleca się spacery, jogging, jazdę na rowerze, basen. Należy unikać wysiłku prowadzącego do nagłego wzrostu ciśnienia krwi (np. podnoszenie ciężarów).
4. Unikanie w miarę możliwości sytuacji stresowych.
5. Redukcja masy ciała i obwodu talii – można ją osiągnąć poprzez dietę i wysiłek fizyczny.
6. Utrzymywanie na właściwym poziomie wartości ciśnienia tętniczego, glukozy i cholesterolu – wartości docelowe różnią się w zależności od istniejących czynników ryzyka i wynikającego z nich ryzyka sercowo-naczyniowego. Jeśli osiągnięcie pożądanych wartości jest niemożliwe za pomocą zmiany stylu życia, konieczne jest wdrożenie leczenia farmakologicznego.

Kolejny zawał serca - zapobieganie

Osoby, które przebyły zawał serca, obarczone są większym ryzykiem kolejnego zawału niż reszta populacji. Konieczne jest więc podjęcie działań mających na celu zapobiegnięcie wystąpieniu kolejnego epizodu sercowo-naczyniowego. Należy do nich:

• Eliminacja czynników ryzyka miażdżycy: redukcja otyłości, odpowiednia dieta, zaprzestanie palenia tytoniu, regularny wysiłek fizyczny o umiarkowanym nasileniu (30 minut dziennie przez co najmniej 5 dni w tygodniu typu spaceru czy rekreacyjnej jazdy na rowerze - u chorych obciążonych dużym ryzykiem niedokrwienia preferowane są odpowiednie programy rehabilitacyjjne), utrzymywanie odpowiednich wartości ciśnienia tętniczego krwi, stężenia glukozy i cholesterolu.
• Przewlekłe przyjmowanie leków, tj. inhibitory konwertazy (ACEI – perindopryl, ramipryl), aspiryna, statyna (simwastatyna, atorwastatyna) i β-bloker (atenolol, bisoprolol, metoprolol) – mają działanie przeciwniedokrwienne i stabilizujące blaszkę miażdżycową; zapobiegają wystąpieniu kolejnego zawału i zwiększają czas przeżycia chorych po przebytym zawale serca.
• Cykliczne kontrole – w pierwszym roku po zawale średnio co 3 miesiące, później zwykle co pół roku.

Zawał serca - leczenie domowe

Zasadniczy etap leczenia zawału serca odbywa się w szpitalu. Działaniami, jakie chory powinien podjąć w domu w razie pojawienia się silnego bólu o charakterze zawałowym, jest przyjęcie jednej dawki nitrogliceryny i wezwanie pogotowia ratunkowego, jeśli ból nie ustąpi w ciągu 5 minut. Po zakończeniu hospitalizacji pacjent powinien kontynuować wdrożone leczenie farmakologiczne, dbać o codzienne wykonywanie umiarkowanego wysiłku fizycznego, przestrzegać diety oraz monitorować wartości ciśnienia tętniczego krwi.