Ivipril - skład
1 tabl. zawiera 2,5 mg, 5 mg lub 10 mg ramiprylu. Tabletki zawierają laktozę.
Reklama
Ivipril - działanie
Ramipryl jest przekształcany w aktywny metabolit - ramiprylat - inhibitor ACE (enzymu katalizującego konwersję angiotensyny I do angiotensyny II, jak również rozpad bradykininy). Zmniejszenie wytwarzania angiotensyny II i zahamowanie rozpadu bradykininy prowadzi do rozszerzenia naczyń. Powoduje również zmniejszenie wydzielania aldosteronu. Początek działania hipotensyjnego występuje w ciągu 1-2 h po podaniu, maksymalne działanie obserwuje się po 3-6 h, a działanie jednej dawki utrzymuje się zwykle przez 24 h. Po podaniu doustnym ramipryl jest szybko wchłaniany (pokarm nie wpływa na wchłanianie) i osiąga Cmax w ciągu 1 h. Biodostępność aktywnego metabolitu - ramiprylatu, wynosi 45%. Ramiprylat osiąga Cmax w ciągu 2-4 h po podaniu ramiprylu. Ramipryl wiąże się z białkami osocza w około 73%, ramiprylat - w około 56%. Ramipryl jest prawie całkowicie metabolizowany do ramiprylatu i dalej do innych pochodnych. Metabolity są wydalane głównie przez nerki. Efektywny T0,5 ramiprylatu wynosi 13-17 h dla dawek 5-10 mg, jest dłuższy w przypadku mniejszych dawek 1,25-2,5 mg.
Reklama
Ivipril - wskazania
Leczenie nadciśnienia tętniczego. Profilaktyka chorób układu sercowo-naczyniowego: zmniejszenie chorobowości i umieralności z przyczyn sercowo-naczyniowych u pacjentów z jawną chorobą układu sercowo-naczyniowego o etiologii miażdżycowej (choroba wieńcowa lub udar mózgu, bądź choroba naczyń obwodowych w wywiadzie) lub z cukrzycą i przynajmniej jednym sercowo-naczyniowym czynnikiem ryzyka. Leczenie chorób nerek: początkowe stadium cukrzycowej nefropatii kłębuszkowej stwierdzone na podstawie obecności mikroalbuminurii, jawna cukrzycowa nefropatia kłębuszkowa rozpoznana na podstawie białkomoczu u pacjentów z przynajmniej jednym czynnikiem ryzyka sercowo-naczyniowego, jawna niecukrzycowa nefropatia kłębuszkowa z makroproteinurią ≥ 3 g/dobę. Leczenie objawowej niewydolności serca. Prewencja wtórna po ostrym zawale serca: zmniejszenie umieralności w ostrej fazie zawału u pacjentów z objawami klinicznymi niewydolności serca; leczenie należy rozpocząć po upływie co najmniej 48 h od wystąpienia ostrego zawału serca.
Reklama
Ivipril - przeciwwskazania
Nadwrażliwość na ramipryl, inne inhibitory ACE lub pozostałe składniki preparatu. Obrzęk naczynioruchowy w wywiadzie (dziedziczny, idiopatyczny lub w wyniku wcześniejszego obrzęku naczynioworuchowego po podaniu inhibitorów ACE lub antagonistów receptora angiotensyny II). Zabiegi pozaustrojowe, w których krew narażona jest na kontakt z powierzchniami o ujemnym ładunku elektrycznym. Istotne obustronne zwężenie tętnic nerkowych lub zwężenie tętnicy nerkowej jedynej czynnej nerki. II i III trymestr ciąży. Nie należy stosować ramiprylu u pacjentów z hipotonią lub niestabilnych hemodynamicznie. Jednoczesne stosowanie z aliskirenem u pacjentów z cukrzycą lub zaburzeniem czynności nerek (współczynnik filtracji kłębuszkowej, GFR <60 ml/min/1,73 m2).
Reklama
Ivipril - ostrzeżenia
Stosować ostrożnie u pacjentów z podwyższoną aktywnością układu renina-angiotensyna-aldosteron, ze względu na ryzyko wystąpienia znaczącego obniżenia ciśnienia tętniczego i upośledzenia czynności nerek, szczególnie jeśli inhibitor ACE lub stosowany jednocześnie diuretyk są podawane po raz pierwszy lub po raz pierwszy w podwyższonej dawce (niezbędny jest nadzór lekarski, w tym monitorowanie ciśnienia tętniczego) - dotyczy to pacjentów: z ciężkim nadciśnieniem tętniczym; z niewyrównaną zastoinową niewydolnością serca; z hemodynamicznie istotnym upośledzeniem napływu bądź odpływu z lewej komory (np. stenoza zastawki aortalnej lub mitralnej); z jednostronnym zwężeniem tętnicy nerkowej i z drugą czynną nerką; z istniejącym lub mogącym wystąpić niedoborem objętości wewnątrznaczyniowej lub elektrolitów (w tym pacjentów leczonych diuretykami); z marskością wątroby i (lub) wodobrzuszem; poddawanych dużym zabiegom chirurgicznym lub znieczulanych środkami mogącymi wywoływać niedociśnienie. Przed rozpoczęciem leczenia należy skorygować odwodnienie, hipowolemię lub niedobory elektrolitów (u pacjentów z niewydolnością serca należy rozważyć podjęcie powyższych działań w związku z ryzykiem przeciążenia objętościowego). Ponadto ostrożnie stosować u pacjentów z przejściową lub utrwaloną niewydolnością serca po zawale mięśnia sercowego, u pacjentów ze zwiększonym ryzykiem niedokrwienia mięśnia sercowego lub mózgu (początkowa faza leczenia wymaga szczególnego nadzoru lekarskiego) oraz u pacjentów w podeszłym wieku. Zaleca się przerwanie leczenia inhibitorami ACE na dzień przed zabiegiem chirurgicznym. Przed zastosowaniem ramiprylu należy ocenić czynność nerek i kontrolować ją w trakcie leczenia, korygując dawkowanie na podstawie uzyskanych wyników, zwłaszcza w pierwszych tygodniach leczenia. Szczególnie dokładne monitorowanie jest wymagane u pacjentów z zaburzeniami czynności nerek. Istnieje ryzyko zaburzenia czynności nerek, szczególnie u pacjentów z zastoinową niewydolnością serca lub po transplantacji nerki. Zgłaszano przypadki wystąpienia obrzęku naczynioruchowego u pacjentów leczonych inhibitorami ACE. Ryzyko może być większe u pacjentów przyjmujących jednocześnie inne leki takie jak inhibitory kinazy mTOR (np. temsyrolimus, ewerolimus, syrolimus) lub wildagliptyna. W przypadku wystąpienia obrzęku naczynioruchowego, preparat należy odstawić i podjąć leczenie doraźne. Prawdopodobieństwo wystąpienia i nasilenia reakcji anafilaktycznych i anafilaktoidalnych na jad owadów i inne alergeny zwiększa się pod wpływem zahamowania ACE. Należy rozważyć czasowe zaprzestanie stosowania preparatu przed odczulaniem. Ostrożnie stosować u pacjentów z ryzykiem hiperkaliemii (z niewydolnością nerek, w wieku >70 lat, z niekontrolowaną cukrzycą, przyjmujących sole potasu, diuretyki oszczędzające potas i inne substancje zwiększające stężenie potasu we krwi, odwodnionych, z ostrą niewydolnością serca lub kwasicą metaboliczną) - kontrolować stężenie potasu we krwi. Ze względu na ryzyko wystąpienia zespołu nieprawidłowego wydzielania hormonu antydiuretycznego (SIADH), a następnie hiponatremii, zaleca się, aby u pacjentów w podeszłym wieku oraz innych pacjentów z ryzykiem wystąpienia hiponatremii regularnie monitorować stężenie sodu w surowicy. Zaleca się monitorowanie liczby białych krwinek w celu wykrycia ewentualnej leukopenii. Częstsza kontrola zalecana jest w początkowej fazie leczenia oraz u pacjentów z zaburzeniami czynności nerek, pacjentów ze współistniejącą kolagenozą (np. toczniem rumieniowatym lub twardziną) oraz u pacjentów leczonych lekami, które mogą wywoływać zmiany w morfologii krwi. W przypadku wystąpienia obrzęku naczynioruchowego, preparat należy odstawić. Obserwowano obrzęk naczynioruchowy jelit u pacjentów leczonych inhibitorami ACE. Inhibitory ACE częściej powodują wystąpienie obrzęku naczynioruchowego u pacjentów rasy czarnej niż u pacjentów innych ras. Ramipryl może być mniej skuteczny w zmniejszaniu ciśnienia tętniczego u pacjentów rasy czarnej niż u pacjentów innych ras. Kaszel spowodowany inhibitorami ACE powinien być brany pod uwagę w diagnostyce różnicowej kaszlu. Jednoczesne stosowanie inhibitorów ACE, antagonistów receptora angiotensyny II lub aliskirenu zwiększa ryzyko niedociśnienia, hiperkaliemii oraz zaburzenia czynności nerek (w tym ostrej niewydolności nerek) - w związku z tym nie zaleca się podwójnego blokowania układu RAA poprzez jednoczesne zastosowanie inhibitorów ACE, antagonistów receptora angiotensyny II lub aliskirenu. Jeśli zastosowanie podwójnej blokady układu RAA jest absolutnie konieczne, powinno być prowadzone wyłącznie pod nadzorem specjalisty, a parametry życiowe pacjenta, takie jak: czynność nerek, stężenie elektrolitów oraz ciśnienie krwi powinny być ściśle monitorowane. U pacjentów z nefropatią cukrzycową nie należy stosować jednocześnie inhibitorów ACE oraz antagonistów receptora angiotensyny II. Ze względu na zawartość laktozy, nie stosować preparatu u pacjentów z nietolerancją galaktozy, niedoborem laktazy typu Lapp lub zaburzeniami wchłaniania glukozy-galaktozy.
Reklama
Ivipril - ciąża
Stosowanie preparatu w I trymestrze ciąży nie jest zalecane (istnieje ryzyko działania teratogennego). Stosowanie w II i III trymestrze ciąży jest przeciwwskazane. Ramipryl stosowany w II i III trymestrze ciąży działa toksycznie na rozwój płodu (pogorszenie czynności nerek, małowodzie, opóźnienie kostnienia czaszki) oraz noworodka (niewydolność nerek, niedociśnienie, hiperkaliemia) - w przypadku, gdy ekspozycja na lek miała miejsce od II lub III trymestru ciąży, zaleca się wykonanie badania usg czaszki i nerek; noworodki, których matki przyjmowały lek podczas ciąży, powinny być poddane dokładnej obserwacji w kierunku niedociśnienia, oligurii i hiperkaliemii. Lek nie jest zalecany w okresie karmienia piersią.
Reklama
Ivipril - efekty uboczne
Często: ból i zawroty głowy, suchy kaszel z uczuciem łaskotania w gardle, zapalenie oskrzeli, zapalenie zatok przynosowych, duszność, zapalenie żołądka i jelit, zaburzenia trawienia, dyskomfort w jamie brzusznej, dyspepsja, biegunka, nudności, wymioty, wysypka (zwłaszcza plamisto-grudkowa), kurcze mięśni, ból mięśni, hiperkaliemia, niedociśnienie, niedociśnienie ortostatyczne, omdlenie, ból w klatce piersiowej, zmęczenie. Niezbyt często: niedokrwienie mięśnia sercowego (w tym dławica piersiowa lub zawał mięśnia sercowego), tachykardia, arytmia, kołatanie serca, obrzęki obwodowe, eozynofilia, parestezje, utrata smaku, zaburzenia smaku, zaburzenia widzenia (w tym niewyraźne widzenie), skurcz oskrzeli (w tym zaostrzenie objawów astmy), obrzęk błony śluzowej nosa, zapalenie trzustki (bardzo sporadycznie przypadki śmiertelne), zwiększenie aktywności enzymów trzustkowych, obrzęk naczynioruchowy jelita cienkiego, ból w nadbrzuszu, zapalenie błony śluzowej żołądka, zaparcia, suchość w jamie ustnej, zaburzenia czynności nerek (w tym ostra niewydolność nerek), zwiększone wydalanie moczu, nasilenie uprzednio istniejącego białkomoczu, zwiększone stężenie mocznika i kreatyniny we krwi, obrzęk naczynioruchowy (w wyjątkowych przypadkach zwężenie dróg oddechowych wywołane obrzękiem naczynioruchowym, które może zakończyć się zgonem), świąd, nadmierna potliwość, ból stawów, jadłowstręt, zmniejszenie apetytu, uderzenia gorąca, gorączka, zwiększona aktywność enzymów wątrobowych i (lub) bilirubiny sprzężonej, przemijająca impotencja, obniżone libido, obniżenie nastroju, lęk, nerwowość, niepokój ruchowy, zaburzenia snu (w tym senność). Rzadko: leukopenia (w tym neutropenia lub agranulocytoza), zmniejszona liczna erytrocytów, zmniejszenie stężenia hemoglobiny, zmniejszona liczba płytek krwi, drżenie, zaburzenia równowagi, zapalenie spojówek, zaburzenia słuchu, szumy uszne, zapalenie języka, złuszczające zapalenie skóry, pokrzywka, onycholiza, zwężenie naczyń, hipoperfuzja tkanek, zapalenie naczyń, astenia, żółtaczka cholestatyczna, uszkodzenie hepatocytów, stan splątania. Bardzo rzadko: nadwrażliwość na światło. Częstość nieznana: niewydolność szpiku kostnego, pancytopenia, niedokrwistość hemolityczna, niedokrwienie mózgu (w tym udar niedokrwienny i przemijający napad niedokrwienny), upośledzenie zdolności psychomotorycznych, uczucie pieczenia, zaburzenia węchu, aftowe zapalenie jamy ustnej, toksyczne martwicze oddzielanie naskórka, zespół Stevensa-Johnsona, rumień wielopostaciowy, pęcherzyca, zaostrzenie łuszczycy, złuszczające zapalenie skóry, wysypka pęcherzykowa lub liszajowata na skórze lub błonie śluzowej, łysienie, hiponatremia, objaw Raynauda, reakcje anafilaktyczne lub anafilaktoidalne, zwiększone miano przeciwciał przeciwjądrowych, zespół Schwartza Bartttera (zespół niewłaściwego uwalniania wazopresyny SIADH), ostra niewydolność wątroby, cholestatyczne lub cytolityczne zapalenie wątroby (niezmiernie rzadko zgony), ginekomastia, zaburzenia uwagi. Nie stwierdzono żadnych istotnych różnic w profilu bezpieczeństwa pod względem rodzaju i nasilenia działań niepożądanych pomiędzy pacjentami pediatrycznymi (2-16 lat), a pacjentami dorosłymi, jednak następujące działania niepożądane występowały częściej u dzieci i młodzieży: często - tachykardia, przekrwienie błony śluzowej nosa, katar i zapalenie spojówek; niezbyt często - drżenie i pokrzywka. Całkowity profil bezpieczeństwa stosowania ramiprylu u dzieci i młodzieży jest porównywalny do profilu bezpieczeństwa u dorosłych.
Ivipril - interakcje
Metody leczenia pozaustrojowego prowadzące do kontaktu krwi z powierzchniami o ujemnym ładunku elektrycznym, takie jak dializa lub hemofiltracja z zastosowaniem niektórych błon wysoce przepuszczalnych (np. błony poliakrylonitrylowe) oraz aferezy lipoprotein o niskiej gęstości z użyciem siarczanu dekstranu są przeciwwskazane ze względu na zwiększone ryzyko wystąpienia ciężkich reakcji anafilaktoidalnych. Jeśli tego typu leczenie jest konieczne, należy rozważyć zastosowanie innego typu błon dializujących lub leków hipotensyjnych z innej grupy. Podczas jednoczesnego stosowania z solami potasu, heparyną, diuretykami oszczędzającymi potas i innymi substancjami czynnymi zwiększającymi stężenie potasu w osoczu (w tym antagoniści angiotensyny II, trimetoprym, również w preparatach złożonych z sulfametoksazolem, takrolimus, cyklosporyna) może wystąpić hiperkaliemia, dlatego należy kontrolować stężenie potasu w surowicy. Leki hipotensyjne (np. diuretyki) i inne substancje, które mogą zmniejszać ciśnienie tętnicze krwi (np. azotany, trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne, leki znieczulające, ostre zatrucie alkoholem, baklofen, alfuzosyna, doksazosyna, prazosyna, tamsulozyna, terazosyna) stosowane jednocześnie z ramiprylem zwiększają ryzyko hipotonii. Podczas jednoczesnego stosowania z sympatykomimetykami i innymi substancjami wazopresyjnymi (np. izoproterenol, dobutamina, dopamina, epinefryna), które mogą osłabiać hipotensyjne działanie ramiprylu, zalecana jest kontrola ciśnienia tętniczego. Z allopurynolem, lekami immunosupresyjnymi, kortykosteroidami, prokainamidem, cytostatykami i innymi substancjami, które mogą zmieniać morfologię krwi istnieje zwiększone prawdopodobieństwo reakcji hematologicznych. Wydalanie litu może być zmniejszone przez inhibitory ACE i dlatego może wystąpić nasilone działanie toksyczne litu - należy kontrolować stężenie litu podczas jednoczesnego stosowania. Podczas łącznego stosowania leków przeciwcukrzycowych, w tym insuliny mogą występować reakcje hipoglikemiczne - zaleca się kontrolę stężenia glukozy we krwi. NLPZ i kwas acetylosalicylowy mogą osłabić hipotensyjne działanie ramiprylu. Jednoczesne leczenie inhibitorami ACE i NLPZ może zwiększać ryzyko pogorszenia czynności nerek oraz wzrost hiperkaliemii. U pacjentów przyjmujących jednocześnie takie leki, jak inhibitory mTOR (np. temsyrolimus, ewerolimus, syrolimus) lub widagliptyna może zwiększyć się ryzyko obrzęku naczynioruchowego, należy zachować na początku leczenia. Podwójna blokada układu renina-angiotensyna-aldosteron w wyniku jednoczesnego zastosowania inhibitorów ACE, antagonistów receptora angiotensyny II lub aliskirenu jest związana z większą częstością występowania zdarzeń niepożądanych, takich jak: niedociśnienie, hiperkaliemia oraz zaburzenia czynności nerek (w tym ostra niewydolność nerek) w porównaniu z zastosowaniem leku z grupy antagonistów układu renina-angiotensyna-aldosteron w monoterapii.
Ivipril - dawkowanie
Doustnie. Dorośli. Nadciśnienie tętnicze. Indywidualnie w zależności od charakterystyki klinicznej pacjenta i kontroli ciśnienia tętniczego. Lek może być stosowany w monoterapii lub w skojarzeniu z lekami hipotensyjnymi z innych grup. Dawka początkowa wynosi 2,5 mg na dobę. W grupie pacjentów z silną aktywacją układu renina-angiotensyna-aldosteron może dojść do nadmiernego obniżenia ciśnienia tętniczego po podaniu dawki początkowej. W tej grupie pacjentów dawka początkowa wynosi 1,25 mg a leczenie należy rozpoczynać pod nadzorem lekarskim. Dawka może być podwajana w odstępie 2-4 tyg. w celu osiągnięcia docelowych wartości ciśnienia tętniczego. Dawka maksymalna wynosi 10 mg na dobę. Lek jest zwykle dawkowany raz na dobę. Profilaktyka chorób układu sercowo-naczyniowego. Dawka początkowa wynosi 2,5 mg raz na dobę. Dawkę należy stopniowo zwiększać: zaleca się podwojenie dawki po 1-2 tyg. leczenia, a po kolejnych 2-3 tyg. zwiększenie do docelowej dawki podtrzymującej 10 mg raz na dobę. Początkowe stadium cukrzycowej nefropatii kłębuszkowej stwierdzone na podstawie obecności mikroalbuminurii. Dawka początkowa wynosi 1,25 mg raz na dobę. Dawkę należy stopniowo zwiększać: zaleca się podwojenie dawki do 2,5 mg raz na dobę po 2 tyg., a następnie do 5 mg po kolejnych 2 tyg. Jawna cukrzycowa nefropatia kłębuszkowa stwierdzona na podstawie białkomoczu u pacjentów z przynajmniej jednym czynnikiem ryzyka sercowo-naczyniowego. Dawka początkowa wynosi 2,5 raz na dobę. Dawkę należy stopniowo zwiększać: zaleca się podwojenie dawki do 5 mg raz na dobę po 1-2 tyg., a następnie do 10 mg po kolejnych 2-3 tyg. Dawka docelowa wynosi 10 mg. Jawna niecukrzycowa nefropatia kłębuszkowa z makroproteinurią ≥3 g/dobę. Dawka początkowa wynosi 1,25 mg raz na dobę. Dawkę należy stopniowo zwiększać: zaleca się podwojenie dawki do 2,5 mg raz na dobę po 2 tyg., a następnie do 5 mg po kolejnych 2 tyg. Objawowa niewydolność serca. U pacjentów w stabilnym stanie leczonych diuretykami zalecana dawka początkowa wynosi 1,25 mg raz na dobę. Podwajanie dawki powinno być przeprowadzane co 1-2 tyg., do maksymalnej dawki 10 mg. Zaleca się podawanie preparatu 2 razy na dobę. Prewencja wtórna po ostrym zawale mięśnia sercowego z niewydolnością serca. U pacjenta stabilnego klinicznie i hemodynamicznie po 48 h od zawału mięśnia sercowego dawka początkowa wynosi 2,5 mg 2 razy na dobę przez 3 dni. Jeśli początkowa dawka 2,5 mg nie jest tolerowana, należy podawać 1,25 mg 2 razy na dobę przez 2 dni przed zwiększeniem dawki do 2,5 mg, a następnie 5 mg 2 razy na dobę. Jeżeli nie można zwiększyć dawki do 2,5 mg 2 razy na dobę, należy zaprzestać leczenia. Dawka dobowa powinna być stopniowo podwajana w odstępach 1-3 dni, aż do osiągnięcia dawki podtrzymującej 5 mg 2 razy na dobę. W miarę możliwości dawka podtrzymująca powinna być podawana w 2 dawkach. Brak wystarczających danych dotyczących leczenia pacjentów z ciężką (NYHA IV) niewydolnością serca bezpośrednio po zawale, w przypadku podjęcia decyzji dotyczącej leczenia pacjentów z tej grupy, zalecane jest rozpoczynanie od dawki 1,25 mg raz na dobę i zachowanie szczególnej ostrożności podczas zwiększania dawek. Szczególne grupy pacjentów. Jeśli jest to możliwe, lek moczopędny powinien być odstawiony 2-3 dni przed rozpoczęciem leczenia ramiprylem. U pacjentów z nadciśnieniem tętniczym, u których nie odstawiono leku moczopędnego, leczenie ramiprylem powinno być rozpoczynane od dawki 1,25 mg. Należy kontrolować czynność nerek i stężenie potasu we krwi. Dalsze dawkowanie preparatu powinno być ustalane w zależności od docelowych wartości ciśnienia tętniczego. U pacjentów z zaburzeniami czynności nerek dobowa dawka powinna być ustalana na podstawie klirensu kreatyniny: klirens kreatyniny ≥60 ml/min dawka początkowa bez zmian (2,5 mg/dobę), maksymalna dawka dobowa 10 mg; klirens kreatyniny 30-60 ml/min dawka początkowa bez zmian (2,5 mg/dobę), maksymalna dawka dobowa 5 mg; klirens kreatyniny 10-30 ml/min dawka początkowa 1,25 mg/dobę, maksymalna dawka dobowa 5 mg; u hemodializowanych pacjentów z nadciśnieniem tętniczym dawka początkowa wynosi 1,25 mg/dobę a maksymalna dawka dobowa 5 mg, lek powinien być podawany kilka godzin po zakończeniu hemodializy. U pacjentów z zaburzeniami czynności wątroby leczenie należy rozpoczynać tylko pod ścisłą kontrolą lekarską, a maksymalna dawka dobowa wynosi 2,5 mg. U pacjentów w podeszłym wieku dawki początkowe powinny być mniejsze i wolniej zwiększane, należy rozważyć zastosowanie dawki początkowej 1,25 mg. Brak danych dotyczących bezpieczeństwa stosowania i skuteczności preparatu oraz nie określono zaleceń dotyczących dawkowania u pacjentów <18 lat - nie zaleca się stosowania. Sposób podania. Tabletki można przyjmować niezależnie od posiłków, popijając płynem. Zaleca się przyjmować tabletki o tej samej porze dnia.
Ivipril - uwagi
Lek może upośledzać zdolność prowadzenia pojazdów i obsługiwania maszyn, szczególnie na początku leczenia lub po zmianie dotychczas stosowanych leków na ramiprylu - po przyjęciu pierwszej dawki lub po zwiększeniu dawki leku nie zaleca się prowadzenia pojazdów mechanicznych i obsługiwania maszyn przez kilka godzin.
