Ścięgno piętowe, potocznie zwane ścięgnem Achillesa jest największym i najsilniejszym ścięgnem u człowieka. Jego nazwa pochodzi od imienia greckiego bohatera spod Troi, który tegoż urazu doznał od postrzelenia strzałą z łuku przez Parysa. Ścięgno jest zakończeniem mięśni podudzia – mięśnia brzuchatego łydki oraz mięśnia płaszczkowatego. Obwodowo ścięgno przyczepia się do kości piętowej. Jego kształt u góry jest szeroki i płaski, natomiast u dołu staję się węższy i grubszy.
Ścięgno piętowe odgrywa bardzo ważną rolę w procesie chodu, biegu oraz skoku. Dzięki niemu odrywamy piętę od podłoża oraz możemy stanąć na palcach, gdyż przenosi ono siłę mięśni podudzia na stopę.
Zobacz wideo: Zerwanie ścięgna podeszwowego - przyczyny i skutki
Uszkodzenie ścięgna Achillesa - czym jest?
Uszkodzenie ścięgna Achillesa należy do najczęstszych urazów dotyczących ścięgien występujących w medycynie sportowej. Dotyczy głównie sportowców grających w:
- piłkę nożną,
- koszykówkę,
- siatkówkę,
- tenisa,
- skoczków wzwyż, w dal,
- biegaczy.
Zdarza się również w sporcie amatorskim. Uszkodzenie ścięgna Achillesa można także zaliczyć do grupy chorób cywilizacyjnych wynikających z coraz mniejszej aktywności fizycznej społeczeństwa. Okazjonalne i zbyt intensywne wysiłki u osób prowadzących siedzący tryb życia prowadzą do mikrourazów które sumując się powodują zmiany degeneracyjne oraz stany zapalne. Problemy ze ścięgnem piętowym mają również zawodowi sportowcy, ponieważ rozwinięta muskulatura sprzyja obniżeniu jego wytrzymałości. Raz uszkodzone ścięgno Achillesa jest bardziej podatne na zerwanie. Wszelkie urazy, jakim ulega, sumują się. Dlatego osoby, które miały już z nim kłopoty, powinny zachować szczególną ostrożność.
Uszkodzenia ścięgna Achillesa możemy podzielić na: ostre zapalenie, przewlekłe zapalenie, zerwanie ścięgna.
Choroba dotyczy głównie osób niewytrenowanych podejmujących zbyt intensywne wysiłki oraz sportowców zmieniających warunki treningu. Proces zapalany powstaje na bazie licznych mikrourazów prowadzących do zwyrodnienia i degeneracji ścięgna.
Reklama
Uszkodzenia ścięgna Achillesa - objawy
Objawami zapalenia są:
- ból w okolicy ścięgna - charakterystyczne dla bólu jest to, że pojawia się na początku wysiłku, maleje w jego trakcie i następnie nasila się w okresie powysiłkowym;
- obrzęk ścięgna;
- charakterystyczne trzeszczenia pojawiające się podczas ruchu stopą.
Do przewlekłego stanu zapalnego dochodzi, gdy zignorujemy objawy ostrego zapalenia i będziemy kontynuować aktywność fizyczną. Objawy początkowo są mało swoiste. Dominuje wśród nich ból, który nasila się po wysiłku, w miarę upływu czasu narasta i zmienia się w ból stały.
Reklama
Uszkodzenia ścięgna Achillesa - leczenie
Ostry stan zapalny ścięgna Achillesa wymaga natychmiastowego leczenia. Jeżeli zauważymy objawy ostrego zapalenia należy całkowicie zaprzestać wysiłku fizycznego oraz oszczędzać kończynę. Pomocne w leczeniu jest ochłodzenie poprzez przyłożenie worka z lodem. Można także zastosować wcierki preparatów przeciwbólowych i przeciwzapalnych, najlepiej w postaci żelu. Jeżeli objawy nie ustępują należy udać się do lekarza ortopedy bądź lekarza medycyny sportowej. Lekarz rozpatrzy założenie unieruchomienia oraz podanie leku w postaci zastrzyku okołościęgnowego.
Leczenie przewległego stanu jest podobne do leczenia stanu ostrego, ale trwa dłużej i dłuższy jest okres absencji wysiłkowej. Lekarze często uzupełniają leczenia fizjoterapią, która przyspiesza proces gojenia. Bardzo rzadko choroba prowadzi do nasilonych zmian zwyrodnieniowych, które leczy się poprzez operacyjne odbarczenie ścięgna.
Ostre i przewlekłe procesy zapalne sprzyjają zerwaniu ścięgna Achillesa.
Reklama
Zerwanie ścięgna - jak do tego dochodzi?
Zmiany degeneracyjne w ścięgnie piętowym pojawiają się już w wieku 25-30 lat, szczególnie po wcześniejszych urazach tej okolicy. Częste i zaniedbane stany zapalne osłabiają stopniowo ścięgno, prowadząc do postępu zmian. Do całkowitego zerwania dochodzi zwykle w ścięgnie zmienionym, które poddane zostaje wzmożonemu obciążeniu. Często występuje u osób, które po krótkiej przerwie w treningach wracają do sportu.
Zerwanie ścięgna może wystąpić w mechanizmie bezpośrednim lub pośrednim. Znacznie częstszy jest uraz pośredni, który powstaje w trakcie nagłego silnego skurczu ścięgna, np. przy starcie do biegu lub skoku z dużej wysokości. Uraz bezpośredni powstaje przez nagłe uderzenie w napięte ścięgno - jest to częsty uraz wśród piłkarzy.
Do zerwania najczęściej dochodzi u ludzi w wieku 30-40 lat. W tym wieku osłabieniu ulega ukrwienie ścięgna, szczególnie do 6 cm powyżej guza piętowego (struktury kości piętowej, do której przyczepia się ścięgno). Czasami dochodzi do złamania szczytu guza piętowego, w wyniku pociągania przez ścięgno. Zawsze przy podejrzeniu zerwania należy wykonać zdjęcie RTG stopy.
Reklama
Zerwanie ścięgna Achillesa - objawy
Objawami zerwania ścięgna Achillesa są:
- podczas urazu słyszalny trzask i silny przeszywający ból, który może zmniejszyć się jedynie do tkliwości;
- osłabienie funkcji kończyny - niemożność normalnego chodzenia, stania na palcach, upośledzenie zginania podeszwowego (w stronę podłoża) stopy;
- opuchnięcie okolicy ścięgna i obfity siniak na stopie i podudziu powstały na skutek wynaczynienia krwi;
- palpacyjnie wyczuwa się dołek w miejscu zerwania;
- może dojść do oderwania ścięgna z fragmentem kości piętowej (złamanie z pociągania - awulsyjne).
Przerwanie ciągłości ścięgna Achillesa może być całkowite lub częściowe. Rozpoznanie zerwania całkowitego zwykle nie jest trudne. Natomiast zerwanie częściowe powoduje niecharakterystyczne objawy które można zbagatelizować.
Reklama
Zerwanie ścięgna Achillesa - leczenie
W przypadku całkowitego zerwania ścięgna leczeniem jest operacyjne zszycie ścięgna. Celem leczenia operacyjnego jest przywrócenie w możliwie najkrótszym czasie pełnej sprawności kończyny i odtworzenie właściwej długości i wytrzymałości ścięgna Achillesa. Po operacji obowiązuje opatrunek gipsowy przez okres sześciu tygodni. Po zdjęciu gipsu powinno się ćwiczyć zesztywniały staw skokowy, w celu osiągnięcia pełnej ruchomości stopy. Następnie rozpoczynamy usprawnianie siły mięśniowej.
W razie przeciwwskazań do operacji (np. u osób w podeszłym wieku), początkowo zakłada się opatrunek gipsowy, a następnie but z podwyższoną cholewką lub szyną zapobiegającą opadaniu stopy. Chroni to ścięgno przed niekorzystnymi w tym okresie naprężeniami. Aktywne usprawnianie, obejmujące wczesne uruchomienie ścięgna chroni przed wytworzeniem się zrostów z okolicznymi tkankami, zmniejsza zaniki mięśni łydki oraz przyspiesza modelowanie się blizny łącznotkankowej.
Reklama
Zerwanie ścięgna Achillesa - powrót do treningów
Po takim uszkodzeniu treningi powinno się wznowić nie wcześniej niż po 6-8 miesiącach. W większości przypadków po zerwaniu ścięgna Achillesa można powrócić do aktywności sportowej. Warunkiem powrotu do sportu wyczynowego jest całkowite zagojenie się zerwanego ścięgna oraz prawidłowy przebieg rehabilitacji. O czasie powrotu do aktywności sportowej oraz jej zakresie zawsze decyduje lekarz prowadzący. Należy jednak mieć na uwadze, że zerwane ścięgno na zawsze pozostanie słabsze, a co za tym idzie narażone na ponowne urazy.
Częściowe zerwanie ścięgna Achillesa - objawy
Objawami zerwania częściowego ścięgna Achillesa są:
- ból najczęściej już w momencie urazu, który po zakończeniu treningu staje się kłujący i tnący;
- podczas kolejnych treningów, po rozgrzewce, bolesność może znikać, pojawiając się jednak zdecydowanie intensywniej po zakończeniu ćwiczeń;
- sztywność stopy poranna i po wysiłku;
- gdy ścięgno zacznie się goić pozostaje wyraźna tkliwość po uciśnięciu uszkodzonego miejsca;
- w przypadkach przewlekłych dochodzi do zmniejszenia rozmiaru i siły mięśni podudzia, mięsień nieużywany zanika.
W przypadku braku typowych objawów urwania ścięgna pomocne jest badanie USG, którym lekarze potwierdzają oraz oceniają stopień uszkodzenia.
Częściowe zerwanie ścięgna Achillesa - leczenie
W przypadku częściowego zerwania ścięgna prowadzimy leczenie zachowawcze w unieruchomieniu przez sześć tygodni. Następnie wdrażamy fizykoterapię (głównie ultradźwięki, laser, pole magnetyczne), a także terapię manualną oraz indywidualną pracę fizjoterapeuty z pacjentem.
W przypadku podejrzenia urazu ścięgna Achillesa należy jak najszybciej skontaktować się z lekarzem. Późno rozpoczęte leczenie jest trudniejsze, dłuższe a czasem w ogóle niemożliwe. Schorzenia ścięgna Achillesa należą do najczęstszych, ale zarazem do najczęściej bagatelizowanych stanów. Zaniedbane prowadzą do trwałych zmian i upośledzenia wydolności stawu skokowego. U sportowców powodują ograniczenie możliwości treningu i mogą być przyczyną rezygnacji z aktywności sportowej.
