Ludzki wirus upośledzenia odporności (HIV, ang. Human Imunodeficiency Virus) po raz pierwszy został opisany w roku 1983 na łamach czasopisma Science. Wirus ten atakuje komórki układu odpornościowego i wywołuje chorobę o nazwie zespół nabytego upośledzenia odporności, czyli AIDS (ang. Acquired Immunodeficiency Syndrome). AIDS może przy braku rozpoznania i leczenia pojawić się po wielu latach od zakażenia wirusem, który w formie utajonej, bezobjawowej pozostaje w organizmie przeciętnie 8-10 lat.
Reklama
Źródło wirusa HIV
Pierwotnym źródłem wirusa HIV były małpy człekokształtne (szympansy) i to od nich wirus przeniósł się na populację ludzką. Pojawienie się AIDS zbiegło się z rozwojem rewolucji seksualnej, która ogarnęła Stany Zjednoczone i Europę w 70-80. latach XX wieku. Choroba spowodowała wówczas śmierć wielu osób.
Dopiero kilka lat później udało się zidentyfikować czynnik wywołujący gwałtowny spadek odporności u pacjentów, a w latach 1984-1986 opracowano pierwsze testy diagnostyczne i schematy leczenia. Za odkrycie wirusa HIV Szwedzka Akademia Nauk przyznała w 2008 roku nagrodę Nobla dla dwojga francuskich badaczy Francoise Barre-Sinoussi i Luc Montagnier.
Dzięki zastosowaniu leków przeciwwirusowych i terapii skojarzonej możliwe jest spowolnienie postępu choroby i AIDS uważa się obecnie za chorobę przewlekłą.
W Polsce, w porównaniu z innymi krajami Europy środkowej i wschodniej, obserwujemy w ostatnich latach stosunkowo niewielką dynamikę zakażeń. Według raportu PZH rocznie stwierdza się w naszym kraju około 700 nowych zakażeń wirusem HIV.
Reklama
Typy wirusa HIV
Istnieją dwa typy wirusa HIV:
- HIV-1
- HIV-2.
Najczęstszą przyczyną choroby jest HIV-1, HIV-2 występuje głównie w Afryce zachodniej. Namnażaniu się HIV w komórce towarzyszą nieustanne mutacje, prowadzące do powstania nowych podtypów serologicznych wirusa.
Reklama
Jak można zarazić się hiv?
Ludzki wirus nabytego upośledzenia odporności wnika do organizmu człowieka poprzez wrota zakażeń powstające w wyniku przerwania ciągłości skóry i błon śluzowych, a także poprzez łożysko i z mlekiem chorej matki. Po przedostaniu się do organizmu wirus HIV łączy się z komórkami krwi, najczęściej z tzw. limfocytami T CD4+, będącymi elementem układu odpornościowego. Po przyłączeniu się do powierzchni komórek wirus wnika do ich wnętrza i namnaża się, co powoduje uszkodzenie i śmierć limfocytów.
Limfocyty T są odpowiedzialne za obronę organizmu przed patogenami, a zmniejszenie się ich liczby doprowadza do upośledzenia działania układu odpornościowego i sprawia, że organizm staje się „bezbronny” wobec bakterii, wirusów i grzybów.
Przeniesienie HIV wymaga kontaktu z płynami ustrojowymi tj. krew, nasienie, wydzielina z pochwy, mleko kobiece, wydzielina z ran i uszkodzeń skóry oraz błon śluzowych. Zarażenie przez ślinę, kaszel lub kichanie, jest bardzo mało prawdopodobne. HIV nie jest przenoszony przez codzienne kontakty w miejscu pracy, szkole czy w domu (używanie wspólnych sztućców, korzystanie z toalety itp.).
Do zakażenia HIV może dojść:
1. Drogą seksualną poprzez:
- stosunek seksualny z osobą zakażoną, przy czym nie wszystkie praktyki seksualne obarczone są takim samym ryzykiem zachorowania. Najwyższe zagrożenie niosą za sobą stosunki analne, a w przypadku stosunków heteroseksualnych zawsze wyższe jest ryzyko zarażenia się przez kobietę, co wynika bezpośrednio z budowy anatomicznej żeńskich narządów płciowych. Stosunek oralny także nie jest całkowicie bezpieczny, gdyż nawet niewielkie otarcia błony śluzowej jamy ustnej mogą stać się miejscem wniknięcia wirusa;
- udział w prostytucji,
- gwałt i inne formy przemocy seksualnej,
- zapłodnienie in vitro nasieniem zakażonego mężczyzny,
- kontakty seksualne bez konsekwentnego i prawidłowego stosowania prezerwatywy.
Ryzyko przeniesienia wirusa HIV wzrasta w przypadku chorób przenoszonymi drogą płciową (rzeżączka, chlamydia, rzęsistkowica, kiła, opryszczka), zwłaszcza przebiegających z owrzodzeniami i nadżerkami na narządach płciowych. Uważa się, że zakażenia dróg płciowych ułatwiają wirusowi wnikanie, a ryzyko zakażenia wzrasta nawet pięciokrotnie w przypadku nie stosowania prezerwatywy.
Największe ryzyko zakażenia HIV występuje gdy u partnera liczba kopii wirusa jest bardzo duża (w ostrej fazie wiremii i później, gdy znacznie zmniejsza się liczba limfocytów T). Wyższe ryzyko zakażenia występuje także w przypadku kobiet podczas pierwszego kontaktu seksualnego oraz w okresie menopauzy. Ryzyko zakażenia wzrasta również w przypadku zastosowania środka plemnikobójczego o nazwie nonoksynol-9. Środek ten powoduje zwiększenie ryzyka zachorowania ze względu na podrażnienie błon śluzowych.
2. Drogą krwiopochodną poprzez:
- stosowanie narkotyków dożylnych sprzętem używanym przez osobę zakażoną HIV - nawet niewielka ilość krwi na igle, czy w strzykawce wystarczy do zarażenia;
- zabiegi medyczne lub kosmetyczne wykonane niesterylnym sprzętem;
- kontakt z krwią zakażonych osób (w tym przetoczenie krwi dawcy będącego w okienku serologicznym);
- przeszczepy tkanek lub narządów od zakażonych HIV osób;
- wykonanie tatuażu, piercing, akupunktura lub zabiegi kosmetyczne wykonywane nie jałowym sprzętem.
3. Wirus HIV może zostać przeniesiony z zakażonej matki na jej dziecko na różnych etapach:
- życiu płodowym poprzez łożysko,
- w trakcie porodu,
- poprzez karmienie piersią, wraz z mlekiem matki.
Ryzyko przeniesienia zakażenia podczas ciąży, porodu lub podczas karmienia piersią noworodka jest najwyższe, jeśli kobieta nie wie o swoim zakażeniu i wynosi wówczas około 40%. Jeśli kobieta jest świadoma zakażenia i podczas ciąży pozostaje pod opieką nie tylko ginekologa, ale także specjalisty chorób zakaźnych, ryzyko to wynosi tylko około 1%.
W wielu krajach kobietom planującym posiadanie dziecka lub będącym w ciąży proponuje się wykonanie testu w kierunku obecności przeciwciał anty-HIV jako jednego z rutynowych badań diagnostycznych wykonywanych dla bezpieczeństwa zarówno matki, jak i jej dziecka. W Polsce nie zawsze tak jest. Jeśli lekarz nie zaproponuje testu na HIV warto zrobić go samej, najlepiej na etapie planowania ciąży lub na początku ciąży.
Reklama
Etapy zakażenia wirusem HIV
Pierwsza - faza ostra
Czyli ostry zespół antyretrowirusowy - pojawia się na 2-3 tygodnie od zakażenia, kiedy wirus atakuje układ odpornościowy, na ogół dochodzi wówczas do gwałtownego spadku ilości limfocytów T CD4+ połączonego z wysoką wiremią HIV. Faza trwa przeważnie 2-4 tygodnie i charakteryzuje się objawami grypopodobnymi.
Na tym etapie choroby nie można wykonać testów serologicznych w kierunku zakażenia HIV, gdyż ilość przeciwciał anty-HIV jest jeszcze zbyt niska do wykrycia. Na ogół w ostrej postaci choroby stwierdzana jest wysoka wiremia (powyżej 106 kopii RNA wirusa w mililitrze krwi), a zakażenie HIV można wykryć metodami molekularnymi (RNA HIV) lub serologicznymi stwierdzającymi obecność we krwi antygenu p24 wirusa. Rozpoznanie powinno zostać zawsze potwierdzone wykazaniem późniejszej serokonwersji (pojawienie się przeciwciał anty-HIV).
Druga - faza zakażenia bezobjawowego
Czas trwania tej fazy może być bardzo długi, przeciętnie 8-10 lat. U niektórych osób może być ona krótsza i trwać 2-5 lat (5-15% osób zakażonych) lub znacznie dłuższa - ponad 10 lat. W tym okresie pacjent nie ma żadnych objawów klinicznych związanych z zakażeniem HIV, nie stwierdza się także żadnych nieprawidłowości, poza występującym w części przypadków przewlekłym uogólnionym powiększeniem węzłów chłonnych.
W czasie bezobjawowej infekcji liczba komórek CD4+ w dalszym ciągu ulega systematycznemu obniżaniu, co koreluje zwykle ze wzrostem poziomem wiremii. Po około 6 miesiącach od zakażenia początkowo bardzo wysoka wiremia obniża się, osiągając względnie stały poziom i wykazując stosunkowo niewielkie zmiany w ciągu następnych lat. Mimo braku objawów osoba będąca nosicielem wirusa może zarażać inne osoby. Progresja choroby prowadząca do rozwoju AIDS zależy od tempa namnażania się wirusa i spadku ilości limfocytów T CD4+.
Trzecia - faza objawowa choroby AIDS
Następuje gwałtowny spadek liczby komórek układu odpornościowego, liczba limfocytów T CD4+ obniża się do poziomu poniżej 200/μL. Dochodzi do upośledzenia odporności, a nie chroniony organizm narażony jest na atak patogenów – bakterii, wirusów, grzybów, wzrasta także ryzyko wystąpienia niektórych nowotworów.
Rozwijają się choroby charakterystyczne i definiujące AIDS tj.:
- nowotwory (m.in. mięsak Kaposiego, chłoniak Burkita)
- infekcje organizmów oportunistycznych (np. grzybice jamy ustnej, pochwy).
Ryzyko wystąpienia kolejnych objawów związanych z niedoborem odporności, jest proporcjonalne do poziomu limfocytów CD4+. AIDS stanowi końcowy etap choroby i kończy się zgonem. Leczenie ma na celu powstrzymanie replikacji wirusa HIV za pomocą kombinacji leków hamujących jego aktywność. Ponieważ leki nie usuwają wirusa z krwi, a jedynie hamują jego namnażanie konieczne jest zażywanie leków przez całe życie.
Reklama
Pierwsze objawy HIV
Początkowy etap zakażenia HIV może przebiegać bezobjawowo lub powodować przemijające niespecyficznych objawy. Objawy te u większości osób obserwuje się po 1-3 tygodniach od zarażenia, a utrzymują się one przez kolejne 7-14 dni. Jest to tzw. pierwotna infekcja HIV, określana też jako:
- zespół mononukleozopodobny,
- ostry zespół retrowirusowy,
- ostra infekcja HIV.
Liczba objawów, a także ich nasilenie podczas pierwotnej infekcji HIV jest zmienna, u większości pacjentów pojawia się więcej niż jeden objaw. Pierwsze symptomy ustępują u przeważającej liczby chorych, nawet bez leczenia.
Najczęściej występujące objawy pierwotnej infekcji HIV to:
- gorączka nie przekraczająca 38,9°C,
- poczucie zmęczenia,
- wysypka opisywana jako czerwonawa, nie swędząca, odropodobna lub plamistogrudkowa, obejmująca początkowo tułów, później niekiedy kończyny (także dłonie i stopy), może się pojawić też na twarzy; rozległość wysypki jest zmienna, od kilku wykwitów do mnogich zmian skórnych;
- bóle głowy,
- powiększenie węzłów chłonnych,
- zapalenie gardła,
- bóle mięśni i/lub stawów,
- objawy ze strony układu pokarmowego tj. nudności, wymioty lub biegunka,
- nocne poty.
Nasilenie dolegliwości bywa tak duże, iż często pacjenci poszukują pomocy medycznej. Jednakże rozpoznanie infekcji HIV na tym etapie zdarza się w mniej niż 1% przypadków. Objawy kliniczne ostrej infekcji HIV ustępują całkowicie, niezależnie od czasu utrzymywania się i nasilenia.
Reklama
HIV - objawy postaci przewlekłej
Po fazie ostrej choroba przechodzi w postać przewlekłą bezobjawową, w której czasem może pojawić się przewlekła uogólniona limfadenopatia (PGL, ang. persistent generalised lymphadenopathy), definiowana jako powiększenie węzłów przynajmniej w dwóch nie sąsiadujących ze sobą miejscach, poza okolicą pachwinową.
W miarę postępu choroby może pojawić się objawowa infekcja, którą charakteryzuje szereg objawów klinicznych związanych z zakażeniem. Wcześniej stadium to określano mianem zespołu związanego z AIDS (ang. AIDS-Related Complex - ARC).
W tej fazie choroby mogą występować choroby, które nie są wskaźnikowe dla AIDS:
- objawy ogólne, które nie mogą zostać przypisane żadnej innej chorobie, utrzymujące się przynajmniej przez miesiąc, tj. gorączka do 38,5°C lub biegunka utrzymująca się przez ponad miesiąc,
- leukoplakia włochata jamy ustnej,
- obwodowa neuropatia,
- idiopatyczna trombocytopenia,
- dysplazja błony śluzowej szyjki macicy,
- choroby zapalne miednicy, szczególnie gdy powikłane są ropniami jajników lub jajowodów,
- angiomatosis bacillaris,
- kandydoza jamy ustnej lub pochwy (nawracająca i/lub źle reagująca na leczenie),
- infekcja Herpes zoster,
- idiopatyczna czerwienica trombocytopeniczna,
- listerioza,
- neuropatie obwodowe.
Trzeci etap choroby - zaawansowane stadium infekcji
Ostatnim etapem choroby jest AIDS, czyli zaawansowane stadium infekcji w Europie rozpoznawane na podstawie pojawiających się schorzeń wskaźnikowych kończące się śmiercią średnio po 2 latach od rozpoznania.
Objawy zakażenia HIV mogą być bardzo skąpe i na tyle mało specyficzne, że często są bagatelizowane, a długi okres wylegania choroby (8-10 lat) powoduje, że chory nie jest zupełnie świadomy zakażenia.
Reklama
Test na HIV
Każda osoba, która uważa, że mogła zarazić się wirusem HIV powinna zgłosić się do Punktu Konsultacyjno – Diagnostycznego, w którym będzie mogła bezpłatnie i anonimowo wykonać testy w kierunku HIV.
Należy jednak pamiętać, że testy serologiczne dają wiarygodne wyniki dopiero po około 3 miesiącach od zakażenia. Wybierając punkt diagnostyczny należy upewnić się, że poza testami przesiewowymi oferuje on także testy potwierdzenia metodą Western-Blot.
Osoba, która uzyskała dodatni wynik na obecność przeciwciał anty-HIV w teście EIA oraz dodatni wynik w teście potwierdzenia metodą Western-Blot powinna niezwłocznie skonsultować się z lekarzem.
Badania na HIV
Diagnostyka zakażenia wirusem HIV jest możliwa przy wykorzystaniu metod wykrywających we krwi przeciwciała specyficznie rozpoznające białka wirusa (tzw. przeciwciała anty-HIV) oraz metod pozwalających na oznaczenie w płynach ustrojowych, komórkach i tkankach materiału genetycznego wirusa lub/i głównego białka wirusowego o nazwie p24.
Wśród zalecanych badań diagnostycznych wykrywających zakażenie HIV należy wymienić:
1. Testy serologiczne EIA tzw. przesiewowe, umożliwiające detekcję i pomiar ilości przeciwciał wytworzonych przez organizm w wyniku wniknięcia do krwioobiegu wirusa HIV. Badania te posiadają pewne ograniczenie – można je wykonać dopiero po 3 miesiącach od momentu narażenia na zakażenie.
Przeciwciała są białkami obronnymi powstającymi w odpowiedzi na kontakt z patogenem, a ich powstanie w organizmie wymaga czasu. Okres, w którym nie ma jeszcze wykrywalnego poziomu przeciwciał mimo zakażenia, nazywamy okienkiem serologicznym. Zrobienie badania w tym okresie może dać wynik fałszywie ujemny. W przypadku wątpliwości należy powtórzyć badanie po kilku tygodniach (tak aby mieć pewność, że minęły co najmniej 3 miesiące od zarażenia).
Testy serologiczne powinny być przeprowadzane rutynowo u dorosłych i młodzieży, a w szczególności u kobiet w ciąży. U osób obciążonych dużym ryzykiem zakażenia, szczególnie aktywnych seksualnie, posiadających wielu partnerów, nie praktykujących bezpiecznego seksu, badania powinny być powtarzane co 6 do 12 miesięcy.
2. W okresie okienka serologicznego można wykonać testy oparte na wykrywaniu białka wirusa HIV o nazwie p24. W okresie wczesnej fazy zakażenia we krwi znajduje się dużo cząstek wirusa, a ilość p24 waha się u poszczególnych pacjentów od 1000 do 4000 pg/ml. Po serokonwersji antygen p24 nie występuje w surowicy w stanie wolnym, lecz w kompleksach immunologicznych i nie można wykonywać wiarygodnego oznaczenia. Dostępne są również testy IV generacji wykrywające zarówno antygen p24 jak i przeciwciała anty-HIV, pozwalające na zdiagnozowanie zakażenia w możliwie najkrótszym okresie od ekspozycji.
3. Testy potwierdzenia - wykonuje się każdorazowo przy dodatnim wyniku w teście serologicznym. Do potwierdzenia wykorzystuje się technikę Western-blot.
4. Testy amplifikacji kwasu nukleinowego pozwalają na określenia poziomu HIV RNA (miano wirusa). Jeżeli istnieje podejrzenie zakażenia wirusem HIV, pomimo negatywnych wyników badań przeciwciał (np. w ciągu pierwszych kilku tygodni), można wykonać badanie na obecność HIV RNA. Testy molekularne są bardzo czułe i specyficzne, ale niestety również bardzo drogie. Są one na ogół zarezerwowane do monitorowania poziomu wirusa HIV u osób zakażonych oraz do diagnostyki zakażeń wertykalnych u dzieci. Pomiar antygenu p24 HIV stanowi alternatywę dla bezpośredniego wykrywania RNA wirusa HIV we krwi.
5. U osób z rozpoznaniem zakażenia HIV bardzo istotne są badania morfologiczne krwi z określeniem liczby limfocytów T CD4+. Powinny być one wykonywane przez osoby zakażone HIV regularnie co 3-6 miesięcy.
HIV - kiedy iść do lekarza?
Najlepiej od razu zgłosić się do lekarza specjalisty, który posiada kompletną wiedzę dotyczącą interpretacji wyniku, objawów klinicznych choroby i jej leczenia. Niestety ośrodki specjalizujące się w leczeniu HIV na ogół znajdują się w dużych miastach, warto jednak podjąć wysiłek, gdyż w większości przypadków lekarze rodzinni nie posiadają odpowiedniego doświadczenia i wiedzy z zakresu diagnozowania i leczenia AIDS. Listę ośrodków specjalizujących się w diagnozowaniu i leczeniu zakażeń HIV i AIDS znaleźć można na stronie Krajowego Centrum ds. AIDS.
Terapia przeciwwirusowa nie jest rozpoczynana natychmiast po postawieniu diagnozy. Na ogół lekarz zaleca monitorowanie poziomu limfocytów T CD4+ oraz poziomu wiremi RNA HIV, badania krwi powtarza się co 3-6 miesięcy. Na podstawie liczby limfocytów T CD4+ i poziomu RNA wirusa HIV we krwi lekarz decyduje o najlepszym momencie na rozpoczęcie terapii.
Głównym skutkiem zakażenia wirusem HIV jest uszkodzenie układu odpornościowego, w szczególności poprzez utratę limfocytów T CD4+, które są zaangażowane w tzw. komórkową odpowiedź układu odpornościowego. Jest to efektem bezpośredniego działania cytotoksycznego replikacji (namnażania się) wirusa HIV w komórkach, powodującej ich śmierć. W związku ze spadkiem liczby komórek CD4+ następuje rozrost komórek B w węzłach chłonnych, co powoduje powiększenie węzłów chłonnych i nadprodukcję przeciwciał prowadząca do hyperglobulinemii.
W miarę rozwoju choroby dochodzi do tak silnego upośledzenia odporności, że znacznie wzrasta ryzyko i nasilenie zakażeń oportunistycznych i chorób nowotworowych.
Choroby charakerystyczne dla AIDS
Do chorób wskaźnikowych, charakterystycznych i definiujących AIDS należą:
- bakteryjne, powtarzające się zapalenia płuc (2 lub więcej epizodów w czasie 12 miesięcy),
- pneumocystozowe zapalenie płuc (PCP, Pneumocystis jirovecii),
- mykobakteriozy tj. gruźlica, czy mykobakteriozy atypowe np. spowodowane przez Mycobacterium avium intracellualre (MAI),
- cytomegaliowe zakażenie siatkówki, okrężnicy, przełyku, mózgu,
- kandydoza jamy ustnej, przełyku, oskrzeli, tchawicy, płuc, pochwy lub w postaci rozsianej,
- histoplazmoza (pozapłucna lub rozsiana),
- kokcydioidomykoza (pozapłucna lub rozsiana),
- isosporiaza (biegunka utrzymująca się ponad miesiąc),
- kryptosporidioza (biegunka utrzymująca się ponad miesiąc),
- toksoplazmoza mózgu,
- posocznica salmonellozowa nawracająca,
- przewlekłe lub rozsiane zakażenia wirusem opryszczki zwykłej,
- encefalopatia związana z zakażeniem HIV,
- zespół wyniszczenia spowodowany HIV,
- choroby nowotworowe: miąsak Kaposiego, chłoniaki np. chłoniak Burkitta, inwazyjny rak szyjki macicy,
- postępująca wieloogniskowa leukoencefalopatia,
- demencja.
Leczenie HIV
Celem terapii antyretrowirusowej jest:
- jak najdłuższe zachowanie zdrowia i spowolnienie progresji choroby,
- wzmocnienie układu odpornościowego,
- zapobieganie zakażeniom oportunistycznym,
- zapobieganie zakażeniom wertykalnym podczas ciąży.
W latach dziewięćdziesiątych XX wieku wprowadzono intensywne skojarzone leczenie antyretrowirusowe (HAART, ang. higly active antiretroviral therapy). Leczenie to przynosi bardzo dobre rezultaty i obserwuje się znacznie rzadsze występowanie zachorowań i śmierci związanych z zakażeniem HIV.
W leczeniu tym stosuje się równoczesne zażywanie trzech lub czterech leków przeciwretrowirusowych. Terapia ma na celu zmniejszenie ilości cząstek wirusa we krwi, ale o skuteczności jej działania decyduje skrupulatność zażywania odpowiednich dawek leków oraz przestrzegania zaleceń lekarza. Ponieważ leczenie nie pozwala na usunięcie wirusa z organizmu, lecz jedynie spowalnia jego replikację, powinno być ono kontynuowane do końca życia pacjenta.
Leki stosowane w terapii antywirusowej
W zależności od budowy i mechanizmu działania leki antyretrowirusowe można podzielić na następujące grupy:
- nukleozydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy (np. zidowudyna, lamiwudyna) – działają one poprzez zahamowanie aktywności enzymu uczestniczącego w cyklu replikacyjnego wirusa HIV,
- nienukleozydowe inhibitory odwrotnej trnskryptazy (np. efawirenz, newirapina) - działają one również hamująco na enzymy konieczne do replikacji wirusa HIV,
- inhibitory proteazy (np.indinawir) – hamujące proces tworzenia gotowego do wydzielenia z komórki wirusa HIV,
- inhibitory fuzji (np. enfuwirtyd) – hamujące łączenie się i wnikanie wirusa do wrażliwych komórek.
Leki antyretrowirusowe powodują szereg efektów ubocznych tj.:
- hiperglikemia i związany z tym rozwój lub zaostrzenie juz istniejącej cukrzycy,
- lipodystrofia, polegająca na nierównomiernym rozmieszczeniu tkanki tłuszczowej (chudnięcie twarzy i kończyn, a gromadzeniu się tkanki tłuszczowej w okolicy brzusznej lub karku),
- wzrost stężenia cholesterolu całkowitego i trójglicerydów, zmniejszenie stężenia cholesterolu HDL,
- osteopenia i osteoporoza,
- kwasica mleczanowa.
Niestety w związku z dużą niestabilnością wirusa HIV, podobnie jak w przypadku wielu innych wirusów, ale także bakterii i grzybów, pojawiają się ciągle nowe warianty genetyczne oporne na leczenie.
Zakażenie HIV - jak zapobiegać?
Wśród środków zapobiegających zakażeniu drogą płciową należy wymienić:
- ograniczenie liczby partnerów seksualnych,
- monogamiczny związek ze zdrowym partnerem,
- konsekwentne i prawidłowe stosowanie prezerwatywy dobrej jakości, także przy stosunku oralno-genitalnym. Nie jest prawdą, iż prezerwatywy mają mikroskopijnej wielkości pory przez które może przenikać wirus,
- ograniczenie ryzykownych zachowań seksualnych (przygodni partnerzy seksualni, prostytucja, stosunki bez zabezpieczenia) i sytuacji sprzyjających im (alkohol, narkotyki),
- zapobieganie infekcjom przenoszonym drogą płciową i unikanie kontaktów seksualnych w przypadku chorób wenerycznych, gdyż zwiększają one ryzyko zakażenia.
Aby zapobiec zakażeniu HIV drogą krwiopochodną należy:
- unikać wykonywania zabiegów kosmetycznych, tatuaży, piercingu, akupunktury w podejrzanych miejscach,
- w przypadku osób stosujących narkotyki zawsze dokonywać iniekcji sprzętem jednorazowego użytku i nie pożyczać raz użytego zestawu do iniekcji,
- unikać zanieczyszczenia zranień wydzielinami ustrojowymi innej osoby tj. krew, nasienie.
Aby zapobiec zarażeniu wertykalnemu dziecka:
- każda kobieta planująca ciążę i w ciąży powinna wykonać badanie na obecność przeciwciał przeciwko wirusowi HIV,
- jeśli stwierdzono zakażenie u matki powinna ona poddać się leczeniu profilaktycznemu. W takim przypadku preferowany jest poród przez cesarskie cięcie oraz zaniechanie karmienia piersią.
Aktualnie nie ma szczepionki przeciwko HIV. Trudności w jej stworzeniu są związane z dużą częstością mutacji w obrębie białek powierzchniowych wirusa, co powoduje ogromną różnorodność typów antygenowych. Niemniej jednak wciąż trwają intensywne badania dążące do stworzenia takiej szczepionki.
Życie w wirusem HIV
Stosowana obecnie skojarzona terapia antyretrowirusowa powoduje, iż zakażenie HIV jest chorobą przewlekłą. Osoba zakażona wirusem HIV może prowadzić normalne życie – pracować, założyć rodzinę i mieć dzieci. Ważne jest aby przestrzegała zasad bezpieczeństwa, które ochronią osoby z nią kontaktujące się przed zakażeniem.
Przede wszystkim należy pamiętać, że HIV przenosi się przez krew, nasienie i wydzieliny narządów płciowych, a nie przez łzy, pot, mocz, kał (chyba, że zawiera domieszkę krwi). Jeśli wie się o swojej chorobie oczywistym jest, iż nie powinno się oddawać krwi w stacjach krwiodawstwa, ani wyrażać zgodny na pobieranie swoich narządów lub tkanek do przeszczepów.
Osoba z HIV, nawet jeśli partner też jest zarażony, powinna zawsze stosować prezerwatywę w trakcie stosunku seksualnego. W przypadku gdy oboje z partnerów są nosicielami stosunek bez prezerwatywy może spowodować nadkażenie innym rodzajem wirusa (np. trudniejszym w leczeniu).
Osoby zakażone wirusem HIV mogą mieć również dzieci, gdyż same plemniki nie przenoszą wirusa i po wyselekcjonowaniu z płynu nasiennego mogą być użyte do zapłodnienia. Według informacji opublikowanych przez Krajowe Centrum d/s AIDS w Polsce jest już kilkanaścioro dzieci, które przyszły na świat w ten sposób.
Osoby z HIV muszą pamiętać o regularnym przyjmowaniu leków i wykonywaniu badań (na ogół co 3-6 miesięcy), powinny być w stałym kontakcie z lekarzem prowadzącym.
HIV i AIDS - najczęściej zadawane pytania
Jak HIV wnika do organizmu?
Ludzki wirus nabytego upośledzenia odporności wnika do organizmu człowieka poprzez wrota zakażeń powstające w wyniku przerwania ciągłości skóry (rany, skaleczenia) i błon śluzowych, a także poprzez łożysko i z mlekiem chorej matki. Przeniesienie HIV wymaga kontaktu z płynami ustrojowymi tj. krew, nasienie, wydzielina z pochwy, mleko kobiece, wydzielina z ran i uszkodzeń skóry oraz błon śluzowych. Zarażenie przez ślinę, kaszel lub kichanie, jest bardzo mało prawdopodobne. HIV nie jest przenoszony przez codzienne kontakty w miejscu pracy, szkole czy w domu (używanie wspólnych sztućców, korzystanie z toalety itp.).
Jak długo wirus HIV może być w uśpieniu i nie dawać objawów?
Czas uśpienia to tzw. faza zakażenia bezobjawowego. Trwanie tej fazy może być bardzo długie, przeciętnie 8-10 lat. U niektórych osób może być ona krótsza i trwać 2-5 lat (5-15% osób zakażonych) lub znacznie dłuższa - ponad 10 lat. W tym okresie pacjent nie ma żadnych objawów klinicznych związanych z zakażeniem HIV, nie stwierdza się także żadnych nieprawidłowości, poza występującym w części przypadków przewlekłym uogólnionym powiększeniem węzłów chłonnych.
Czy istnieje szczepionka przeciwko HIV?
Aktualnie nie ma szczepionki przeciwko HIV. Trudności w jej stworzeniu są związane z dużą częstością mutacji w obrębie białek powierzchniowych wirusa, co powoduje ogromną różnorodność typów antygenowych. Niemniej jednak wciąż trwają intensywne badania dążące do stworzenia takiej szczepionki.
Jakie są drogi zakażenia HIV?
Są trzy drogi zakażenia HIV: droga seksualna, krwiopochodna i poprzez przeniesienie wirusa z matki na dziecko. Szczegółowo o drogach zakażenia możesz przeczytać w dziale Drogi zakażenia HIV.
Kiedy można wykonać pierwsze testy serologiczne na obecność wirusa HIV?
Testy serologiczne EIA tzw. przesiewowe, umożliwiające detekcję i pomiar ilości przeciwciał wytworzonych przez organizm w wyniku wniknięcia do krwioobiegu wirusa HIV – można wykonać dopiero po 3 miesiącach od momentu narażenia na zakażenie.W okresie okienka serologicznego można wykonać testy oparte na wykrywaniu białka wirusa HIV o nazwie p24.
Czy matka może zarazić swoje dziecko podczas ciąży i porodu?
Zakażenie u dzieci może być spowodowane wertykalnym przeniesieniem choroby z matki do dziecka (zakażenie płodu w łonie chorej matki) lub też poprzez mleko zarażonej matki. Aby temu zapobiec każda kobieta planująca ciążę i w ciąży powinna wykonać badanie na obecność przeciwciał przeciwko wirusowi HIV, a jeśli stwierdzono zakażenie u matki powinna ona poddać się leczeniu profilaktycznemu. W takim przypadku preferowany jest poród przez cesarskie cięcie oraz zaniechanie karmienia piersią.
Czy osoby zakażone HIV mogą mieć dzieci?
Osoby zakażone wirusem HIV mogą mieć również dzieci, gdyż same plemniki nie przenoszą wirusa i po wyselekcjonowaniu z płynu nasiennego mogą być użyte do zapłodnienia. Według informacji opublikowanych przez Krajowe Centrum d/s AIDS w Polsce jest już kilkanaścioro dzieci, które przyszły na świat w ten sposób.
Czytaj też:
